Iedere dode vogel telt nu ook
Sovon Vogelonderzoek NederlandWeleens gehoord van hoogpathogene vogelgriep? Of van het usutuvirus? De laatste jaren zijn vogelziekten steeds vaker in het nieuws. Wilde vogelpopulaties kunnen ineens een enorme klap krijgen door de uitbraak van een virus. Zo nam door vogelgriep het aantal broedparen van grote sterns in Nederland en België af met ongeveer een kwart en door usutu zagen we vanaf 2017 in drie jaar tijd het aantal merels met 30 procent afnemen.
Patronen
Vanwege zulke uitbraken zijn virologen en vogelonderzoekers (pdf: 213 kB) erg benieuwd naar de impact die de ziekten hebben op vogelpopulaties. Ook willen we de verhoogde sterfte graag kunnen vergelijken met de normale sterfte, ook wel achtergrondsterfte genoemd. Deze vergelijking maken we om uiteindelijk vragen als ‘hoeveel extra merels zijn er doodgegaan door usutu’ goed te kunnen beantwoorden. Nu zijn zulke vragen lastig van antwoord te voorzien en hebben schattingen meestal grote marges.
Vogelsterfte monitoren
Via het project LiveAtlas – waarbij door vogelaars lijsten van waargenomen levende vogels worden bijgehouden – vraagt Sovon nu aan deelnemers om ook standaard op zieke, gewonde en dode vogels te letten en deze in te voeren. Vogelaars die een wandeling maken en een complete vogellijst bijhouden, helpen om een ziekte snel te signaleren en dragen zo bij aan monitoring van vogelsterfte. Coördinator Roy Slaterus: "We gaan natuurlijk gegarandeerd een hele hoop lijsten zonder zieke en dode vogels krijgen, de zogenaamde nulwaarnemingen. Maar laten die nu net heel belangrijk zijn om de vergelijking te kunnen maken tussen normale (achtergrond)sterfte en verhoogde sterfte. Juist wanneer plotseling veel vogels van een bepaalde soort doodgaan – bijvoorbeeld als gevolg van een ziekte – heb je gegevens nodig die op dezelfde manier verzameld zijn uit een periode waarin er niets bijzonders aan de hand was".
Losse melding doen
Al twintig jaar worden losse meldingen van zieke, gewonde en dode vogels verzameld door Sovon samen met het Dutch Wildlife Health Centre (DWHC). Jaarlijks komen op deze manier enkele duizenden meldingen binnen via een online formulier. Achter dit meldsysteem schuilt een nauwe samenwerking met laboratoria van het DWHC en Wageningen Bioveterinary Research (WBVR), die per jaar enkele honderden dode vogels die via Sovon gemeld worden, testen op aanwezige ziekten. De losse meldingen worden echter niet op een systematische manier verzameld. Nadat landelijke media aandacht hebben geschonken aan sterfte onder merels neemt het aantal meldingen sterk toe. Met andere woorden: het aantal gemelde dode vogels hangt samen met de aandacht van het publiek. Voor het ontdekken en monitoren van ziekten zijn de losse meldingen zeer waardevol, maar ze zijn niet zo geschikt om na te gaan hoe groot de impact op populaties is. Daarvoor zijn de vele tellingen die dagelijks via LiveAtlas worden ingevoerd wel geschikt.
Meedoen
Wil je bijdragen aan deze nieuwe vorm van vogeltellingen, doe dan mee met LiveAtlas. Kortgezegd houdt deelname in dat je als vogelaar tijdens je wandeling een lijst van alle waargenomen vogelsoorten en hun aantallen bijhoudt. Met deze lijsten is het mogelijk om de fenologie van soorten in kaart te brengen en uiteindelijk ook de verspreiding van soorten door heel Nederland vast te leggen. Je geeft daarbij in de instellingen aan dat je ook standaard alle zieke, gewonde en dode vogels die je tegenkomt invoert. Op LiveAtlas en de bijhorende applicatie Avimap kun je je waarnemingen invoeren, opslaan en uploaden.
In dit project draait alles om de registratie, maar we kunnen het natuurlijk goed begrijpen als je ook tot concrete actie wilt overgaan. Contact zoeken met een lokaal vogelopvangcentrum is raadzaam bij gevonden zieke vogels. Vers dode vogels kunnen interessant zijn voor nader onderzoek. Om de mogelijkheden daarvoor te bespreken adviseren we te bellen met het Dutch Wildlife Health Centre via telefoonnummer 030-2537925.
Meer informatie
Tekst: Roy Slaterus en Albert de Jong, Sovon Vogelonderzoek Nederland
Foto's: Thijs Glastra (leadfoto: dode nijlgans); Harvey van Diek