De kleine heivlinder is altijd al een zeldzame soort geweest en dat is ook logisch, want het is een echte specialist van stuifzanden en die hebben we niet veel in ons land. Rond de eeuwwisseling kwam de kleine heivlinder nog op een tiental locaties op de Veluwe voor, maar inmiddels is er nog maar één vliegplaats. De stuifzanden, die van nature enorm schraal en voedselarm zijn, hebben sterk te lijden onder de vele stikstof die er terechtkomt. Door die stikstofdepositie groeit het stuifzand dicht met grijs kronkelsteeltje. Dit mos houdt veel vocht vast, waardoor de rupsen in de winter kunnen beschimmelen. Ook krijgen door die stikstof bunt- en schapengras, de planten waar de rupsen op zijn gespecialiseerd, een andere samenstelling, waardoor ze minder geschikt worden voor de rupsen die daardoor moeilijker tot pop uitgroeien. Maar ook de verdroging eist zijn tol. De soort kan goed tegen droogte, want dat zijn stuifzanden altijd, maar het kan ook te erg worden. Door ontwatering om de natuurgebieden heen worden deze al droger en door klimaatverandering hebben we vaker te maken met extremen, waaronder ook extreme droogte.
De superhete en droge zomer van 2018 zorgde ervoor dat de heide op het Kootwijkerzand, de enige vliegplaats van de kleine heivlinder, niet tot bloei kwam, maar verdroogde. De vlinders vliegen dan weg van de heide, komen in ongeschikt leefgebied terecht en sterven zonder zich succesvol te hebben voortgeplant. Om de kleine heivlinder, en ook de heivlinder en kommavlinder, op de heide te houden werden er toen ‘nectarkroegen’ aangelegd zodat er nog wel nectar te halen was, maar dit was maar op enkele plekjes in dit uitgestrekte gebied. Er zijn toen wel kleine heivlinders op de nectarplanten gezien en ook in de daarop volgende jaren was de vlinder nog aanwezig, maar wel in hele lage aantallen. Er zijn door Staatsbosbeheer, in samenwerking met De Vlinderstichting en gesteund door de provincie Gelderland, wel maatregelen genomen om deze soort te beschermen. In 2018 en 2019 is ruim zeventig hectare van het Kootwijkerzand geplagd. Zo kwam er veel meer ruimte met open zand beschikbaar en is niet alleen het areaal leefgebied vergroot voor de kleine heivlinder, maar ook voor andere stuifzandsoorten, zoals de mierenleeuw, de zandoorworm en de duinpieper.
We zijn blij dat de kleine heivlinder er nog vliegt en dit jaar zijn er wat meer vlinders geteld dan de voorgaande jaren, dus misschien dat de stand zich, mede door de genomen herstelmaatregelen, weer wat kan herstellen.
| Iedere week staat een plant, dier of schimmel centraal in de Week van… Het is een initiatief van SoortenNL, hét kennisnetwerk voor wilde planten en dieren van Nederland. Een netwerk van organisaties die toegepast onderzoek doen en natuurgegevens verzamelen met hulp van duizenden vrijwilligers voor de bescherming van soorten en hun leefgebieden. Met die gegevens ontwikkelen we kennis over de staat van de natuur en verbeteren we beheer, beleid en betrokkenheid. |
Tekst en foto’s: Kars Veling, De Vlinderstichting en SoortenNL
Kaartje: Nationale Databank Flora en Fauna