Update van de ‘Bird Flu Radar’ helpt risico op uitbraak vogelgriep nog beter in te schatten

Vogelgriepuitbraken vormen een grote bedreiging voor populaties van wilde vogels en voor pluimvee. Van wilde vogels is bekend dat er enorme sterfte kan optreden (zie Vogelbalans uit 2023). Zo stierf in 2022 naar schatting minimaal dertig procent van de populatie volwassen grote sterns en ging circa zeven procent van de brandganzen in de winter van 2021 op 2022 dood aan het virus. Trekvogels spelen een belangrijke rol bij de verspreiding van hoogpathogene vogelgriep. Introducties gaan ook vaak gepaard met uitbraken op pluimveebedrijven.

Verbeterde modellen

In opdracht van de European Food Safety Authority (EFSA) en samen met collega’s van andere vogelorganisaties uit Europa, ontwikkelden dataonderzoekers van Sovon in de afgelopen jaren modellen om het risico op introducties van het virus door trekvogels te voorspellen. De risico's worden getoond op de zogenaamde 'Bird Flu Radar', een interactieve kaart die de wekelijkse kans op virusuitbraken in Europa laat zien. Ook de daadwerkelijke besmettingen onder wilde vogels zijn op de kaart te zien.

Recent zijn verbeterde rekenmethodes gepubliceerd, die de radar nog beter maken. Binnenkort worden deze verbeteringen in de kaart geïmplementeerd. Hoofdauteur Juan Gallego Zamorano: "We hebben machine learning gebruikt die nog beter om kan gaan met afwezigheid van vogels en met gemelde aantallen per week. We krijgen daardoor nog betere kaartbeelden van de wekelijkse verspreiding en aantallen vogels. Onze collega’s van de British Trust for Ornithology (BTO) verfijnden de verwerking van de gegevens van trekverplaatsingen van vogels. We gebruiken data van geringde vogels en terugvangsten om de verplaatsingen van trekvogels in kaart te brengen."

Meer soorten

Om nog uitgebreidere risicoinschattingen te maken, zullen ook gegevens van nieuwe soorten worden toegevoegd aan de Bird Flu Radar. Er zijn op basis van een recente vernieuwde lijst van wilde vogels dertien nieuwe soorten geselecteerd die het meeste risico lopen op een besmetting met vogelgriep. Het gaat om een selectie van trekvogels waarvan minstens twintigduizend terugmeldingen van geringde individuen beschikbaar zijn. Een ander kenmerk is dat het vooral watervogels betreft die in groepen in het agrarisch gebied voorkomen en dus ook in de buurt van pluimveebedrijven kunnen voorkomen, zoals de brandgans, ooievaar en wulp. Ook enkele soorten meeuwen zijn meegenomen. Een deel van deze soorten heeft in de afgelopen jaren forse sterftepieken gehad door hoogpathogene vogelgriep. Bekende voorbeelden zijn de brandgans en de kokmeeuw. De buizerd is eveneens toegevoegd, omdat deze als aaseter regelmatig dode watervogels eet en zo besmet kan raken en het virus kan verspreiden.

Op basis van gegevens van burgerwetenschappers

Voor de Bird Flu Radar worden wekelijkse verspreidingsbeelden uit het Euro Bird Portal gebruikt. In deze databank zijn tellingen van vogeltellers uit heel Europa verwerkt, waardoor per week bekend is waar – en in welke aantallen – vogels zich bevinden. Alle vogeltellingen uit Nederland, zoals broedvogeltellingen, watervogeltellingen en trektellingen, doen via Sovon Vogelonderzoek Nederland ook mee in de radar. Samen met gegevens die vogelringers in heel Europa verzamelen, vormen deze data een omvangrijke, waardevolle bron van informatie.

Tekst: Sovon Vogelonderzoek Nederland
Beeld: Sjouke Scholten, Sovon Vogelonderzoek Nederland; EFSA Bird Flu Radar