Insect van het jaar, veldkrekel, onder druk door toename stikstof

Samen met de veldleeuwerik wordt de veldkrekel gezien als symbool voor het verlies aan biodiversiteit op het platteland. Tegenwoordig houdt de veldkrekel in Nederland stand in voedselarme heidegebieden, maar ook daar gaat hij achteruit. Een onderzoeksgroep, bestaande uit Stichting Bargerveen, Radboud Universiteit en onderzoekscentrum B-WARE, heeft uitgebreid onderzocht of de achteruitgang van de veldkrekel toegeschreven kan worden aan toegenomen beschikbaarheid van stikstof.

Onbalans in voedingstoffen door toename stikstof

Eerdere studies hebben aangetoond dat een toename van stikstof in heidegebieden leidt tot een onbalans in voedingsstoffen voor insecten. Deze toename van stikstof wordt namelijk ook in de heideplanten zelf gemeten. Omdat andere essentiële elementen niet in dezelfde mate zijn toegenomen, of zelfs zijn afgenomen, ontstaat er een onbalans en kunnen diersoorten tekorten krijgen aan andere elementen zoals fosfor of sporenelementen.

Maatregelen om de negatieve effecten van stikstof tegen te gaan, kunnen elementverhoudingen nog verder uit balans trekken. Zo wordt in Nederland vaak de bodem afgeplagd om opgehoopte stikstof te verwijderen en kalk uitgestrooid om verzuring tegen te gaan. Plaggen verwijdert echter niet alleen stikstof, maar ook fosfor. Bekalking vermindert de beschikbaarheid van andere sporenelementen, omdat het veel magnesium en calcium toevoegt, maar nauwelijks andere essentiële elementen.

Veld- en voedselexperimenten

In een combinatie van veld- en voedselexperimenten keken de onderzoekers hoe veranderingen in elementverhoudingen de groei en reproductie van de veldkrekel beïnvloeden. En met succes: wanneer krekels extra fosfor in hun voedsel kregen, zagen de onderzoekers dat de krekels beter groeiden, meer nakomelingen kregen en hun dichtheid in het veld nam toe. Met nauwkeurige metingen konden zij aantonen dat een gunstigere stikstof-fosforverhouding in het voedsel de krekels in staat stelde om bijna alle andere essentiële elementen in het voedsel beter op te nemen. Al deze positieve effecten verdwenen echter door bekalking. Dit was terug te leiden naar een door bekalking veroorzaakt tekort aan mangaan, een essentieel element voor enzymen die betrokken zijn bij eiwitsynthese.

De onderzoekers concluderen dat door de mens veroorzaakte verstoringen in de elementbalansen, zoals stikstofdepositie, een vergaand effect hebben op het voedselweb. Pogingen dit te herstellen door plaggen en bekalken blijkt voor de veldkrekel juist contraproductief. De onderzoekers benadrukken dan ook dat de enige duurzame oplossing voor het beschermen van Nederlandse biodiversiteit ligt in het verminderen van stikstofdepositie door een brongerichte aanpak.

Meer informatie

• Artikel Nitrogen deposition and heathland management cause multi-element stoichiometric mismatches, reducing insect fitness.
• Neem voor meer informatie contact op met Joost Vogels van Stichting Bargerveen of Wilco Verberk van de Radboud Universiteit. Bij Joost Vogels kunt u ook een pdf van het artikel opvragen.

Tekst: Joost Vogels, Stichting Bargerveen & Wilco Verberk, Radboud Universiteit
Foto’s: Mark Zekhuis, Saxifraga (leadfoto: veldkrekel); Joost Vogels en Jan Kuper, Stichting Bargerveen