In Nederland worden al jarenlang Aziatische tijgermuggen aangetroffen. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) heeft de taak om tijgermuggen te bestrijden. Op de website van de NVWA worden alle vindplaatsen sinds 2017 weergegeven. Tot 2022 werd de tijgermug jaarlijks in tien tot zestien gemeenten aangetroffen. Vorig jaar steeg dat plotseling tot 35. Dit jaar staat de teller tot nu toe op veertien gemeenten. Deze week is Ede aan de lijst toegevoegd. Het is daarmee de 55e gemeente sinds 2017 waar tijgermuggen zijn aangetroffen.
De tijgermuggen in Ede werden aangetroffen door Arnold van Vliet, bioloog van Wageningen University & Research en initiatiefnemer van Muggenradar.nl, in zijn keuken en tuin. Op dezelfde dag van de melding kwam de NVWA ter plaatse. Er werd direct nog een mug gevangen, waarna er muggenvallen werden geplaatst. Inmiddels zijn alle huishoudens en bedrijven in een straal van 500 meter rondom de vindplaats met een brief geïnformeerd over de vondst, over hoe de mug te herkennen is en hoe je verspreiding kunt voorkomen. Deze week start de bestrijding en wordt de monitoring met vallen uitgebreid.
Gezondheidsrisico’s
Al jarenlang waarschuwen biologen en de overheid (RIVM en NVWA) voor de risico’s voor de volksgezondheid en voor de leefbaarheid door vestiging van de tijgermug. De tijgermug is een agressieve dag-actieve bijter, die grote invloed kan hebben op het sociale leven en op buitenactiviteiten. Een studie in Italië liet zien dat de helft van de mensen aangaf dat ze minder naar buiten gaan door het bijtgedrag van de tijgermug.
Naast de overlast is de tijgermug in staat om diverse virussen over te brengen, zoals het Chikungunya-virus en het knokkelkoortsvirus, ook wel bekend als Dengue. De kans dat dit in Nederland gebeurt is vooralsnog zeer klein. Chikungunya kende in 2007 een eerste uitbraak in Italië, nadat een reiziger uit India de ziekte meenam. Toen liepen zo’n 330 mensen de ziekte op. Daarna is het nog vijf keer voorgekomen in Frankrijk en Italië. De laatste keer was dit jaar juli in Parijs. Knokkelkoorts is sinds 2010 nu 19 keer overgebracht door tijgermuggen in Europa. Dit jaar is knokkelkoorts bij 21 personen in Frankrijk vastgesteld en bij 1 persoon in Italië.
Voorkom verspreiding
Tot nu toe is het gelukt om de tijgermug succesvol te bestrijden in Nederland. In zeventig procent van de gevallen lukt dat binnen een jaar. In de andere gevallen duurt het langer voordat de tijgermug verdwenen is. Het succes van de bestrijding hangt mede af van de medewerking die de NVWA en de ingehuurde bestrijdingsdienst krijgt van de bewoners. Omwonenden in een straal van 500 meter rond de vindplaats worden door de NVWA schriftelijk geïnformeerd en gevraagd om de volgende acties te ondernemen om de vestiging en verdere verspreiding van de tijgermug te voorkomen:
- Ruim in uw buitenruimte bakken, emmers, gieters, bloempotten, schaaltjes, kruiwagens, kinderspeelgoed, dekzeiltjes, etc. zo veel mogelijk op en keer ze regelmatig om als er water in staat.
- Zorg dat dakgoten van onder meer tuinhuisjes goed door kunnen lopen.
- Schrob de binnenkant van containers waar water in heeft gezeten om eitjes te verwijderen.
- Kies een vast moment in de week om uw tuin te controleren op stilstaand water.
Geef waarnemingen van de tijgermug direct door
Een succesvolle bestrijding hangt ook af van de snelheid waarmee een nieuwe populatie ontdekt wordt. Het begint natuurlijk met het herkennen van de mug. De kenmerken van de tijgermug zijn:
- Het zijn vrij kleine muggen. Ze hebben ongeveer het formaat van een normale mug, of zijn nog iets kleiner.
- Tijgermuggen zijn heel duidelijk zwart-wit, zonder andere tinten.
- Ze hebben een wit lengte-streepje boven op hun zwarte rug.
- De achterpootjes zijn zwart-wit geblokt en eindigen wit.
- Ze hebben geen vlekjes op de vleugels.
- Ze steken meestal overdag.
Het is ook belangrijk om een tijgermug te melden bij de NVWA. Dat kan via een formulier dat te vinden is op deze informatiepagina. Het helpt om er een zo scherp mogelijke foto van de gevangen mug bij te voegen.
Steeds noordelijker, in België status ‘gevestigd’
Sinds vestiging van de tijgermug in Italië, begin jaren negentig, is de tijgermug met een opmars bezig vanuit Zuid-Europa. Door handel en de vele transportbewegingen koloniseert de tijgermug voortdurend nieuwe gebieden. Daarnaast worden door klimaatverandering steeds meer gebieden in Europa geschikt voor overleving. In onderstaande figuur staat aangegeven waar de tijgermug werd aangetroffen in 2008 tot en met 2011.
In de buitenlucht werden tijgermuggen alleen nog maar in het zuiden van Europa aangetroffen. Rond die tijd werden ze in Nederland ook al binnenshuis aangetroffen. Het European Center for Disease Control (ECDC) heeft in juli de meest actuele stand van zaken gepubliceerd. In onderstaande figuur zien we duidelijk dat de tijgermug zich vanuit het zuiden over een groot deel van Europa verspreid heeft. In de gebieden met een rode kleur heeft de tijgermug zich inmiddels definitief gevestigd. Daar is hij ook met bestrijding niet meer weg te krijgen. Dat betekent echter niet dat er niets meer hoeft te gebeuren. Acties zijn dan gericht op beheersing van de populatie, in plaats van bestrijding met het doel om alle muggen uit te roeien. Ten opzichte van het vorige overzicht (mei 2024) zijn nu ook voor het eerst in België twee provincies waar de tijgermug zich gevestigd heeft. Het betreft de provincies Antwerpen en Oost-Vlaanderen, die beiden aan Nederland grenzen.
Toenemende kans op tijgermuggen door vakantie- en vrachtverkeer
In Nederland hebben, met uitzondering van Friesland en Groningen, alle provincies al een oranje kleur in de figuur. Dit betekent dat de tijgermug er al eens is aangetroffen. Maar dankzij succesvolle bestrijding is definitieve vestigingen vooralsnog uitgebleven. Het lijkt wel onvermijdelijk dat we de strijd tegen de tijgermug op steeds meer fronten moeten voeren. Met het verder oprukken van de tijgermug in Europa, en de toenemende aantallen muggen, wordt de kans ook steeds groter dat vrachtverkeer en vakantiegangers uit Zuid-Europa tijgermuggen meenemen naar Nederland. De komende weken is daarom extra alertheid geboden op het zien van tijgermuggen.
Meer informatie
- Meer informatie over Chikungunya en knokkelkoorts is te vinden op de website van het European Center for Disease Control.
- Het is belangrijk om waarnemingen van de tijgermug te melden bij de NVWA. Dat kan via dit formulier.
Tekst: Arnold van Vliet, Muggenradar.nl en Earth Systems and Global Change Group,
Wageningen University & Research
Foto's: Arnold van Vliet
Grafieken: James Gathany, Centers for Disease Control