In staat van paraatheid: nu al enorm aantal branden in Pantanal

Deze zorgwekkende cijfers komen van het Queimadas-programma van het Braziliaanse Nationaal Instituut voor Ruimteonderzoek. En het ergste moet nog komen, want het droge seizoen is amper begonnen.

Droogte verergert de situatie

De Pantanal is een soort soepbord, dat ieder half jaar volloopt met water uit de omringende bergen en rivieren en dat zo meren, lagunes en moerassen vormt. Sinds eind vorig jaar is er veel minder regen gevallen dan gemiddeld. Zelfs in het regenseizoen was er een recorddroogte, wat bijgedragen heeft aan de enorme toename in bosbranden in de Pantanal. In mei 2024 alleen al werden 246 branden geregistreerd, vergeleken met slechts 33 in mei vorig jaar. En het droge seizoen is nog maar net begonnen. Doorgaans komen de meeste branden in het gebied namelijk voor tussen augustus en oktober, met een piek in september. Experts waarschuwen dat de ernstige droogte in de Pantanal het risico op grootschalige branden verhoogt.

Noodzaak voor snelle actie

Cyntia Santos van WWF-Brazilië: “De situatie is urgent. In 2020 hadden we rampzalige branden die dertig procent van de natuurgebieden verwoestten. De huidige analyses laten zien dat de cijfers voor 2024 erg lijken op die van dat jaar. Dus we houden ons hart vast. Gelukkig zijn alle betrokken autoriteiten en de Pantanal-samenleving alert. We moeten snel handelen, de brandweerbrigades versterken en rekenen op de steun van de lokale gemeenschappen om een catastrofe te voorkomen.”

Onderliggende oorzaken en voorspellingen

Belangrijke factoren die de branden verergeren zijn het gebrek aan regen, een verminderde toevoer van water vanuit de brongebieden in naastgelegen Cerrado, en de ophoping van droog organisch materiaal. De Braziliaanse Geologische Dienst meldde dat de Paraguay-rivier, de belangrijkste rivier in de regio, nog nooit zo laag heeft gestaan. Sinds het begin van het jaar ligt de rivierstand onder de 250 centimeter, terwijl de normale hoogte in deze periode tussen de 250 en 550 centimeter ligt.

Vanwege de extreme droogte, mede veroorzaakt door het natuurverschijnsel El Niño waarbij een sterke opwarming van het zeewater plaatsvindt, breken de bosbranden records in de Pantanal. Begin april waarschuwden deskundigen al dat de regio één van de ergste droogtes uit de geschiedenis zou gaan meemaken, met slechts 600 millimeter regen waar normaal 1400 millimeter zou vallen. Deze hoeveelheid regen was onvoldoende om de rivieren te laten, wat leidde tot lage waterstanden in het hele gebied en een verhoogd brandrisico. Met ernstige gevolgen voor de bewoners van de Pantanal: mensen en dieren, zoals vissen, kaaimannen en rivierotters, en jaguars, moerasherten, capibara’s.

Maatregelen

De regering van de Braziliaanse deelstaat Mato Grosso do Sul heeft een fonds in het leven geroepen dat landeigenaren in staat stelt om hun weilanden beter te beheren en branden te voorkomen door duurzame verbeteringen aan te brengen. De deelstaat heeft op 9 april een ecologische noodtoestand uitgeroepen voor 180 dagen, gezien de enorme droogte en hoge temperaturen die de regio teisteren.

WWF werkt actief aan de bestrijding van bosbranden door ondersteuning te bieden aan lokale partners, training te geven en uitrusting te leveren aan brandweerkorpsen. Ook omvat het werk van WWF steun voor bewustmaking, milieu-educatie en andere zaken die met preventie te maken hebben.

Andere getroffen regio’s

Niet alleen de Pantanal lijdt onder de bosbranden. In de Amazone werden dit jaar al 10.647 bosbranden geregistreerd, een ruime verdubbeling ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. Ook in de Cerrado steeg het aantal branden dit jaar, met 37 procent.

Daniel Silva van WWF-Brazilië benadrukt het belang van een allesomvattende aanpak: “Braziliaanse biomen zijn met elkaar verbonden en onderling afhankelijk van elkaar als het gaat om de gevolgen van de klimaatcrisis. We hebben een consistent beleid nodig voor verschillende gebieden in het land. Het stoppen van ontbossing is essentieel om nog ernstiger gevolgen van de klimaatcrisis te voorkomen.”

Tekst: WWF Nederland
Foto's: WWF