Uit het juiste hout gesneden: duurzame bestemming voor kwaliteitshout

Ieder jaar in februari organiseren de Bosgroepen de Nederlandse Rondhoutveiling. Op deze voor Nederland unieke veiling worden buitengewone boomstammen uit bossen en plantsoenen per opbod verkocht. Het gaat om rondhout (onbewerkte stammen) van bovengemiddelde kwaliteit. Met deze veiling vragen de Bosgroepen aandacht voor het Nederlandse kwaliteitshout. Duurzaam en herbruikbaar: de eindproducten gaan doorgaans nog generaties mee, waarbij ook het opgevangen CO₂ opgeslagen blijft in het hout. De kavels hout zijn van tevoren te bezichtigen op een speciaal ingerichte kavelplaats bij Arnhem.

Duurzame houtoogst, stormhout en droogteslachtoffers

Een deel van de Nederlandse bossen, zowel particulier als bijvoorbeeld gemeentelijk eigendom, heeft nog een gedeeltelijke houtproductiefunctie. Als noodzakelijke inkomstenbron om het beheer te financieren, maar zeker ook omdat hout gewoon een prachtig en veelzijdig natuurproduct is. Dit zijn duurzaam beheerde bossen, waar niet meer geoogst wordt dan dat er bijgroeit. Het gaat dan om selectieve dunning. De afgelopen jaren is daarnaast ook regelmatig hout vrijgekomen van bomen die de recente droogteperiodes en stormen niet hebben overleefd. Pieter Westerhof, projectleider van de rondhoutveiling: “De bijzondere stammen komen op de veiling terecht. Het aanbod hout voor de rondhoutveiling varieert ieder jaar. Zo hadden we bij de veilingen van 2022 en 2023 naar verhouding veel stormhout: grote, dikke, verzwakte bomen die de stormen niet hadden overleefd.”

Keurmeesters controleren het aangeboden hout

De Bosgroepen hebben vier keurmeesters, die elk najaar het aangeboden hout voor de veiling in februari op verschillende aspecten keuren. Daarnaast werken de Bosgroepen samen met een keurmeester van Staatsbosbeheer en Kroondomein het Loo, reguliere aanbieders van hout voor de veiling.

Pieter: “Bij bezoeken aan onze leden, en bijvoorbeeld excursies voor studenten bos- en natuurbeheer, leggen we uit waar je als boseigenaar of bosbeheerder op kunt letten. Niet al het hout is geschikt voor de rondhoutveiling, we zijn echt wel streng. Stammen die dikker of groter zijn dan gebruikelijk, of die een bijzondere vorm of tekening hebben, zijn aantrekkelijk voor de veiling.“

Anders kijken naar hout

Aangezien de bosbeheerders van de Bosgroepen veel in bossen van hun leden komen, kunnen ze al veel eerder aangeven wanneer stammen, of bomen die voor toekomstige houtoogst in aanmerking komen, geschikt zijn voor de veiling.

“We proberen de boseigenaren anders te laten kijken naar hout en potentieel geschikte bomen”, geeft Pieter aan. “Liever een duurzame bestemming dan kachel- of pallethout. Als je deze specifieke boom nog wat ruimte en tijd geeft, dan is deze over een paar jaar veilingwaardig. Bijvoorbeeld een grote rechte douglasspar, waar je een mast voor een zeilboot van kan maken. Ook wanneer iemand een stormslachtoffer heeft liggen die ze van de hand wil doen, dan wijzen we diegene op de veiling. Helemaal als het gaat om een monumentale boom met een verhaal, doodzonde als die de kachel ingaat. Terwijl je er ook een meubelstuk van kan maken, waarbij je het verhaal van de boom kunt vertellen. Dat doen veel meubelmakers ook, als die informatie beschikbaar is. De uiteindelijke eigenaar is dan nog trotser op het meubelstuk.”

Boomgericht beheer voor toekomstige houtoogst

Tot een tien à twintig jaar geleden zag je nog veel echt productiebos in Nederland; bossen met een monocultuur van naaldbomen, zoals fijnspar, speciaal voor de houtproductie. De afgelopen decennia zijn bosbeheerders en -eigenaren al grotendeels overgestapt van deze bossen naar gemengde bossen met meer focus op soortendiversiteit, biodiversiteit, toekomstbestendigheid en beleefbaarheid.

Een aanvulling in soorten bomen betekent ook iets voor het beheer. In plaats van een opstandsgewijze aanpak, kies je bij een gemengd bos meer voor een plekgewijze of boomgewijze benadering. Als de focus verschuift van grootschalige naaldhoutbossen naar de productie van hoogwaardige stammen (loof)hout, dan kies je als beheerder voor toekomstbomen. Deze krijgen de ruimte om een grote kroon te ontwikkelen en een mooie, rechte en dikke stam.
Door selectieve dunning kun je dan ook om de zoveel jaar uit deze bossen oogsten.

Pieter: “Daar waar de opbrengst van de exploitatie van naaldbomen voorheen uit het grote volume kwam, verkrijgen we die bij loofbomen meestal uit een hogere prijs voor het hout dat geschikt is voor een hoogwaardige toepassing. De resultaten van de jaarlijkse rondhoutveiling bevestigen dat ieder jaar weer. We zien bovendien dat men ook voor naaldhout, voorheen vooral gebruikt voor pallets en papier, kijkt naar hoogwaardigere toepassingen. Zoals in het project van bos tot bouw.”

Van stam tot stoel

Wat maakt men zoal van het veilinghout van de Nederlandse Rondhoutveiling? Pieter: “We hebben een grote schare vaste afnemers die elk jaar naar de rondhoutveiling komt. We kennen elkaar en ik weet van de meesten waar hun interesse ligt. Het is fantastisch om te zien wat voor producten ze maken van het hout. Zo waren we vorig jaar op bezoek bij Houtwerk Hattem. Ze maken op maat gemaakte meubels, alleen van Nederlands hout. Van keukens tot speciale meubels voor zorginstellingen. Er komen houtkunstenaars die bijzondere creaties maken, zoals houtdraaier Otto Koedijk met zijn tastpuzzels en schalen. En meubelmakers van de Rietveld Academie, zoals Maartje van Deursen van Cambium meubels, die kunstzinnige houten gebruiksvoorwerpen maakt, waaronder dit stoeltafeltje.”

Kritiek op houtkap

In Nederland is er regelmatig kritiek op houtkap en dat is begrijpelijk. Toch gebruikt iedereen papier en hout. En het productieproces van bijvoorbeeld een massief houten keuken uit Nederland is vele malen duurzamer dan een keuken van verlijmd spaanplaat, kunststof of staal. Pieter: “Ik vraag mensen die kritiek leveren als ze het hout zien liggen vaak: ‘Heb je thuis houten meubelen?’ Het antwoord is meestal ‘ja’. ‘En wat heb je dan liever: houten meubels uit verantwoord beheerde Nederlandse bossen of houten meubels uit Zuid-Amerika of Azië?’ Waarbij het product ook nog enorme afstanden moet afleggen. Daarnaast, wat is er mooier dan een houten meubelstuk dat tot wel vier generaties meegaat? Dat is pas duurzaam.”

Meer informatie

• De volgende Nederlandse Rondhoutveiling is op 22 februari 2025.
• Aanbieden van hout kan, in overleg met één van de keurmeesters, vanaf de zomer. Het keuren gebeurt uiterlijk eind december.

Tekst: Bosgroepen
Foto's: Barbara Groen, Bosgroepen (leadfoto: informatiebord bij de kavelplaats); Cambium Meubels; Houtwerk Hattem; Otto Koedijk