Natuurjournaal 13 februari 2024

De aller-aller-eerste gele bloemen van het gewoon speenkruid zijn al gezien dit jaar! Maar ook als ze niet in bloei staat, kun je al wel de blaadjes zien. Donkergroen, glanzend, vaak zelfs een beetje vlezig. Ze kan goed tegen vorst en is er in het vroege voorjaar als eerste bij om zon op te vangen. Dat moet ook wel, want het is een ‘schaduwplant’ die alleen in het vroege voorjaar van de zon kan genieten en later in de zomer wordt overschaduwd door het bladerdak van bomen. Gewoon speenkruid komt in het hele land voor op allerlei grondsoorten, maar heeft één belangrijke vereiste: een vochtige tot natte bodem.

Met vooral een zwart-wit kleed lijken ze nogal op kuifeenden, maar toppers zien er toch net anders uit. Ze zijn een stukje groter en missen het kuifje. De mannen hebben een lichtgrijze rug – bij de kuifeend zwart – en een groene glans op hun kop. Toppers die hier overwinteren, broeden in het hoge noorden van Europa en Rusland. Deze eend is een van de weinige eenden die rond de hele poolcirkel voorkomen (maar de toppers in Azië en Noord-Amerika zijn wel een andere ondersoort). Hier zijn ze vooral te zien op het IJsselmeer en Markermeer en ook wel langs de kust. Nog eventjes, want met het zachte weer vertrekken ze eind februari uit Nederland. Via veel tussenstops reizen ze dan rustig naar hun broedgebieden bij ondiepe meertjes op de toendra waar ze in mei aankomen.

Tekst: Nienke Lameris, Nature Today 
Foto's: Auke Gjaltema, Waarneming.nl; Jan van der Straaten, Saxifraga