Aantal exoten op Waddeneilanden neemt toe

In de periode 2005-2014 waren er 407 soorten exoten aanwezig op de Nederlandse Waddeneiland. Dit bleek uit een eerdere inventarisatie die in die periode werd uitgevoerd. 

Omdat een actueel inzicht in de aanwezige exoten op de Nederlandse Waddeneilanden ontbrak, heeft bureau Risicobeoordeling & onderzoek (BuRO, onderdeel van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit) opdracht gegeven aan Waardenburg Ecology voor een update van deze inventarisatie.

Resultaten recente inventarisatie

De nieuwste inventarisatie laat zien dat er in de periode 2015-2020 518 soorten exoten op de Nederlandse Waddeneilanden werden waargenomen. Hiervan waren 170 soorten nog niet waargenomen in de periode 2005-2014.

Niet alle soorten die zijn waargenomen zijn ook gevestigd. Gevestigd betekent dat een soort zich zelfstandig kan handhaven en zich voortplant. Volgens het Nederlands Soortenregister zijn van de 518 soorten 348 soorten gevestigd in Nederland. Hoeveel daarvan zijn gevestigd op de Waddeneilanden is onbekend.

Planten vormen met 151 nieuw waargenomen soorten de grootste groep. Alle 151 plantensoorten werden of worden te koop aangeboden. Daarmee is de sierteeltketen de belangrijkste introductieroute waardoor plantenexoten op de Waddeneilanden komen. Tuinplanten komen in de natuur doordat zaden of andere delen van de plant met wind of water worden verspreid (bijvoorbeeld bij late guldenroede), bessen door vogels worden gegeten (bijvoorbeel bij cotoneastersoorten) en verspreid en doordat mensen tuinafval in de natuur gooien.

Effecten

Exoten zijn planten, dieren of andere organismen die van nature niet in Nederland voorkomen. Ze kunnen schadelijk zijn voor de natuur. De gevolgen van exoten voor eilanden kunnen groter zijn dan op het vasteland door de unieke biodiversiteit en kleinere populaties van inheemse soorten. De meeste exoten kunnen zich vestigen in beschermde en kwetsbare gebieden. De Natura 2000-habitats droge duinen en duinbossen hebben het hoogste risico op vestiging van exoten.

In totaal zijn in beide inventarisaties 175 soorten beoordeeld op de negatieve effecten voor biodiversiteit en ecosystemen. Hiervan hebben 21 soorten een hoge risicoscore en 23 soorten een matige risicoscore. Het grootste gedeelte van deze 44 soorten betreft planten. Niet al deze plantensoorten werden of worden te koop aangeboden. Voorbeelden van plantensoorten met een hoge risicoscore die worden verkocht voor vijver of tuin zijn watercrassula, rimpelroos en diverse cotoneaster-soorten.

Voorbeelden van soorten die op een andere manier in Nederland zijn gekomen zijn grijs kronkelsteeltje en Engels slijkgras. Al deze exoten kunnen een dichte begroeiing vormen waardoor ze inheemse soorten verdringen. 

Een voorbeeld van een plantensoort met een matige risicoscore is naaldzaadbloem. De plant komt in Nederland vooral voor op campings langs de kust. Ook deze soort kan andere plantensoorten verdringen. Een ander effect is dat de zaden van deze laagblijvende plant aan de top een lange stekel hebben. De plant groeit in het gras waardoor het lopen op blote voeten erg pijnlijk kan zijn. Door de stekel hechten de zaden zich gemakkelijk aan bijvoorbeeld tentdoek en schoenen, waardoor ze worden verspreid.

Advies

Vanwege de risico’s van exoten heeft BuRO het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit geadviseerd om maatregelen te nemen om te voorkomen dat invasieve plantensoorten worden verkocht. Ook is het belangrijk dat provincies en beheerders van Natura 2000-gebieden op de Waddeneilanden een plan van aanpak maken om nieuwe vestiging en verdere verspreiding van invasieve exoten tegen te gaan. Een aantal soorten staat op de Unielijst van invasieve exoten. Voor deze soorten geldt een verplichting om vestiging en verspreiding zoveel mogelijk te voorkomen.

Help verspreiding voorkomen

Iedereen kan helpen om vestiging en verspreiding van schadelijke planten te voorkomen. Koop geen invasieve exoten en plant ze niet in de tuin of vijver. Informatie over welke tuin- en vijverplanten exoten zijn die (mogelijk) schadelijke effecten kunnen hebben op de natuur is te vinden op de website die in opdracht van BuRO is gemaakt: Tuinernietin. Deze website geeft ook tips voor alternatieve plantensoorten. Gooi ook nooit (overtollige) vijver- en tuinplanten in de natuur, maar doe ze in de gft-container.

Meer lezen

• Alien species on the Dutch Wadden Sea Islands 2005-2014
• Alien species on the Dutch Wadden Sea Islands 2015-2020
• Advies van BuRO over exoten op Waddeneilanden

Tekst: Jenneke Leferink en Lisette de Hoop, NVWA; Tom van der Have, Waardenburg Ecology
Foto’s: Johan van Valkenburg, NVWA (leadfoto: rimpelroos); Leni Duistermaat, Naturalis; Edu Boer, NVWA; Martijn van de Loo; Piet J. Ashouwer, NSR; Dick Belgers, WUR; Cole Shoemaker, CC BY 4.0