Een record aan lachsterns

Waar en wanneer?

Lachsterns broeden voornamelijk in Zuidwest-Europa (Spanje, Frankrijk en Italië), maar er bestaat ook een broedkolonie op een kwelder nabij Neufelderkoog in Noordwest-Duitsland. Hier broeden zo’n 45 paartjes. Lachsterns zijn in Nederland zeldzaam, maar er zijn een aantal plekken waar ze jaarlijks opduiken. De meest bekende plekken zijn te vinden in Oost-Groningen. Zandwinplassen nabij Nieuw-Pekela en Alteveer zijn populaire rustplekken. Rondom deze plassen foerageren de vogels voornamelijk op grote groene sabelsprinkhanen die massaal aanwezig zijn in de omliggende wintergerstvelden.
De eerste vogels verschijnen veelal begin juli in de zandwingebieden. Hier verblijven ze doorgaans tot in de eerste twee weken van augustus. Elk jaar verschijnen in deze periode ook enkele lachsterns in de Kop van Noord-Holland. Hier zijn de onder water gezette bollenlandjes en kleine polderslootjes in trek. Eind augustus maken de meeste lachsterns aanstalten om verder naar het zuiden te trekken, richting hun overwinteringsgebied. Een enkeling wordt nog gezien in september. Omdat een aanzienlijk deel van de vogels in Neufelderkoog wordt geringd met een kleurring, is het mogelijk om exemplaren individueel te herkennen. Hierdoor kon afgelopen jaren regelmatig geconstateerd worden dat de lachsterns uit Oost-Groningen dezelfde zijn als in Noord-Holland.

Slaapplaatsen

Wat de lachstern nog meer een bijzondere soort maakt, is dat ze zich in groepen op vaste plaatsen verzamelen om te slapen. Wanneer de sterns in Noord-Holland verblijven, brengen ze de nacht door bij het Balgzand vlakbij Den Helder. In Oost-Groningen worden de kwelders van de Dollard gebruikt als slaapplaats. Nederland is voor de vogels uit populatie in Neufelderkoog een belangrijke tussenstop tijdens de reis richting Afrika. Om door de jaren heen vast te stellen in welke mate lachsterns Nederland aandoen, is het belangrijk om de aantallen bij vogeltellingen zo systematisch mogelijk te tellen. Het Balgzand en de kwelders van de Dollard zijn overzichtelijke plekken en zijn daarom goed bruikbaar als tellocaties. Simultaantellingen geven inzicht in het aantal lachsterns dat op dát moment in Nederland verblijft. Op 28 juli jongstleden werd een nieuw record geteld: maar liefst zeventig exemplaren op de Dollard en twee nabij het Balgzand. Het telseizoen voor lachstern is nog niet voorbij, dus wellicht wordt dit record nog verscherpt. De groeiende populatie in Neufelderkoog en de toenemende kennis over de exacte slaapplaatslocaties zijn waarschijnlijk de oorzaken van dit record.

Broeden in Nederland?

Lang geleden was de lachstern – weilswaar zeldzaam – aanwezig als broedvogel in Nederland. Zo zijn er succesvolle broedgevallen vastgesteld rondom het IJsselmeer en in Hoek van Holland. Na 1958 is dit niet meer voorgekomen. Een broedpoging in 2005 in het Balgzand mislukte helaas al vroegtijdig in het broedproces. Op de Marker Wadden is een paartje lachstern in 2020 er wél in geslaagd om een ei uit te broeden. Door een beperkte beschikbaarheid aan grote insecten op de eilandengroep was de lachstern als broedvogel een grote verrassing. Helaas kwam het broedgeval niet verder dan een uitgekomen ei. Ondanks dat onderzoekers het nest nauwlettend in de gaten hebben gehouden, zijn er geen voedselvluchten van de volwassen vogels richting het nest waargenomen. Mede daarom is geconcludeerd dat het geboren jong niet volgroeid is. Beelden van het nest met een oudervogel zijn door Natuurmonumenten gemaakt.

Tekst: Hugo Wieleman, Sovon 
Foto: Arjan Boele (leadfoto: overvliegende volwassen lachstern); Mark Zekhuis, Saxifraga