Alle registers moeten open
SoortenNLOp 23 mei staat dit centraal in een avond met muziek, film, wetenschap en verhaal in het Nieuwe Instituut in Rotterdam. Tevens wordt dan het boek ‘Dan staat het gras als liefde, een toekomst voor natuur in Nederland' gepresenteerd, dat helemaal over dit thema gaat.
Alles moet overal anders
In Nederland hebben we natuurbeleid dat gebaseerd is op verdedigend voetballen. Met man en macht proberen we restjes natuur overeind te houden. Met veel liefde, maar ook met veel kunst en vliegwerk. Ons instrumentarium is gebaseerd op redden wat er te redden valt. Dat is op zich nodig, maar een offensieve strategie ontbreekt. We hebben niet geleerd om te sturen op wat goed gaat. We hebben boetes voor overtredingen van de natuurwet, maar we hebben geen handhaving en geen beloningssysteem. We waarderen natuur niet om positieve kwaliteiten zoals rust, schoonheid en gezondheid. Er is nog geen bevredigend antwoord op de vraag: hoe dan wel? Dus niet alleen de landbouw en de industrie moeten veranderen, we hebben ook echt ander natuurbeleid nodig.
Basiskwaliteit
Een eerste poging om het natuurbeleid om te keren is het idee van Basiskwaliteit voor Natuur. Het natuurbeleid wordt in Nederland beperkt tot juridische verplichtingen die we aangegaan zijn voor een beperkt aantal soorten en habitats, maar ‘zo werkt natuur niet’. Basiskwaliteit loopt de route andersom: vanuit omgevingsfactoren herstellen we condities in het landschap – de soorten zullen volgen. Het biedt ruimte aan ideeën van verschillende stakeholders én ruimte voor verschillende landschappen en soorten, of ze nu beschermd zijn of niet. Het mooie is dat je via herstel van de basiskwaliteit in het landschap uiteindelijk ook de bijzondere kwaliteit in de natuurgebieden kunt herstellen.
Aansturing
Het ingewikkelde is dat je daar een hele andere besturingsfilosofie voor nodig hebt dan nu gebruikt wordt in het beleid. Dus de tweede omkering is dat de budgetten van het Nationaal Programma Landelijk Gebied overgeheveld moeten worden naar de gebieden. Het veel genoemde en geroemde ‘maatwerk’ betekent dat de overheid niet het gebied in haar mal probeert te stoppen, maar andersom: fysisch-geografische en streektaalgrenzen zijn belangrijker dan toevallige gemeente-indelingen of jurisdicties van (deel)overheden. Waarom niet een tenderregeling openen voor de gebieden waarop consortia zich in kunnen tekenen. Op alle plekken waar bewoners, natuurbeschermers, boeren en andere ondernemers een integraal plan overleggen dat voldoet aan de gestelde criteria is het snelst het meest geld te krijgen. Dat gaat heel veel sneller dan een landbouwakkoord.
Organisatie
Om dit soort omkeringen mogelijk te maken, kan het heel behulpzaam zijn om niet alleen naar wet en regelgeving te kijken, maar ook naar het recht en de democratie. De discussie over bomenkap verandert als de bomen eigendom zijn van het bos waar ze in staan. De discussie verandert ook als die gevoerd wordt door een door loting samengestelde representatieve steekproef. En de discussie verandert als je de aanwezigheid van soorten niet gebruikt als normen, maar (weer) als indicatoren die uitdrukking geven aan de kwaliteit van een gebied. Natuurherstel gaat niet alleen over herstel van de integriteit van door vervuiling beschadigde systemen, maar ook over herstel van de relatie tussen mens en natuur: want waarom hebben we dat eigenlijk gedaan? Welk recht hadden we daartoe, en welke overtuiging? Als je dit doet, ga je heel andere gesprekken voeren.
Praat mee!
Al deze onderwerpen, en meer, verkennen we tijdens Alle Registers Moeten Open, een avond met muziek, film, wetenschap en verhaal. Het vindt plaats op 23 mei 2023 bij het Nieuwe Instituut in Rotterdam tussen 18.30 en 22.00 uur. Het Nieuwe Instituut is de eerste ZOOPERATIE van Nederland, een organisatie die optimale samenwerking beoogt tussen alle levensvormen. Tijdens de avond wordt ook het boek ‘Dan staat het gras als liefde, een toekomst voor natuur in Nederland’ gepresenteerd.
Meer informatie
Tekst en foto’s: Sander Turnhout, SoortenNL