Natuurjournaal 2 maart 2023

De kerstroos is – in weerspraak met de naam – nu in bloei. Deze plant hoort bij de nieskruidfamilie, maar is meer bekend onder de wetenschappelijke naam Helleborus. De verschillende soorten die in tuinen worden geplant, groeien oorspronkelijk in bergachtige gebieden in Zuid- en Oost-Europa. Een van de soorten, wrangwortel, is al eeuwen geleden meegebracht uit het zuiden als medicinale plant. Ze is verwilderd aan te treffen in Zuid-Limburg en het westelijke rivierengebied, maar wel heel zeldzaam. Een ander nichtje, stinkend nieskruid, kan je ook als (ver)wild(erd)e plant aantreffen; de natuurlijke verspreiding loopt tot in België. De bladeren ruiken niet lekker, vandaar dat stinkende. Wortels van helleborus-soorten werden vroeger gebruikt als laxeer- en ontwormmiddel. Gedroogd en gemalen werd het als nieskruid gebruikt. Niet verstandig, want het is hartstikke giftig.

Je vindt ze niet veel, maar in sommige steden zijn ze wel te vinden, vaak in tuinen van particulieren: Perzisch ijzerhout of Perzisch ijzerhard, van oorsprong afkomstig uit Noord-Iran en Zuid-Rusland. Deze boom is verwant aan Hamamelis, ofwel de toverhazelaar. De bloemen zijn kleiner dan die van de bekende Hamamelis en kunnen geel, oranje of rood zijn. Oudere bomen bloeien prachtig donker bordeauxrood. Bij hogere bomen is de bloei vaak nauwelijks te zien, je moet echt goed kijken voordat je de bloemen ziet. Behalve aan de bloemen is de boom ook te herkennen aan de afschilferende bast. Hij laat, anders dan bij de plataan, veel kleinere stukjes los, hetgeen je met enige oefening wel moet kunnen vinden. Daarna omhoogkijken dus, of je moet geluk hebben een kleiner exemplaar te vinden. Als dat lukt, bekijk de bloemen goed. Ze bloeien slechts kort.

Tekst: Nienke Lameris, NatureToday.nl en Mike Hirschler, IVN
Foto’s: Harry Jans, Saxifraga (leadfoto: stinkend nieskruid); Mike Hirschler