De laatste ara van Elswout

"Het is zo’n bijzondere verschijning om voorbij te zien komen. Ze zijn bijna een meter lang. Er waren ook echt heel veel mensen die er voldoening uit haalden als de papegaaien in hun tuin verschenen om de appels van hun boom af te eten. Ze waren bijna een soort cultureel erfgoed van de regio," vertelt Grace Innemee, zelf uitgeroepen ‘papegaaienpersoon’ en vrijwilliger bij de stichting City Parrots die pleit voor papegaaien in stedelijke gebieden. Dat is niet zo gek, want al decennialang vlogen de papegaaien in de regio Zuid-Kennemerland. Van IJmuiden tot Vogelenzang konden de vogels worden gespot. 

Oorsprong

De thuisbasis van de papegaaien was Duinlusthoek op het landgoed Duinlust dat bij buitenplaats Elswout in Overveen hoorde. De geelvleugelara’s werden daar kort verzorgd door de beheerder omdat de eigenaar van de vogels op vakantie ging. Na een onenigheid over de betaling liet de beheerder de vogels vrij. Sindsdien vlogen de papegaaien rond in de regio. 

Op het hoogtepunt bestond de populatie uit elf geelvleugelara’s, die nog steeds in de winter terug naar huis gingen om bijgevoerd te worden. Helaas dunde de groep uit. Ze vlogen tegen flatgebouwen en treinen aan of vielen ten prooi aan hongerige havikken. Toch bleven de vogels tot in de jaren 10 terugkomen naar Duinlusthoek waar ze gevoerd werden, tot de beheerder van het land en zijn vrouw overleden. Daarna namen steeds andere mensen in de regio de taak op zich. Dat er elke keer weer iemand bereid was om zich ‘s winters om de ara’s te bekommeren, toont aan hoe geliefd ze waren door de mensen in de regio.

Nestrovers

Vanaf begin jaren 90 was er nog één stel over, Nape en Toos. "Op een gegeven moment was het duidelijk dat ze aan het broeden waren, door al het gedrag dat daarbij komt kijken. Maar ineens waren de jongen weg, dus dachten wij 'Misschien zijn de jongen onderkoeld geraakt doordat ze een slecht nest hadden uitgezocht'. Het jaar daarop gebeurde weer hetzelfde, maar toen zagen we ook klimsporen in de boom," vertelt Grace, "dus zo kwamen we erachter dat het nest structureel werd leeggeroofd. Als de jongen niet elk jaar gestolen werden, dan had er nu nog een groep ara’s rondgevlogen."

In 2009 werd Toos gevonden door een boswachter, zij is waarschijnlijk overleden toen het nest nogmaals werd leeggeroofd. Toos is destijds aan de collectie van Naturalis toegevoegd. "Daarna is Nape in de buurt gaan ronddwalen. We konden niet meer goed voorspellen waar hij te zien zou zijn, omdat de gedragscyclus rondom broeden verstoord was." Daarom richtte iemand uit de regio Facebookpagina 'De Ara van Elswout' op, zodat mensen konden laten weten waar hij voor het laatst was gezien. 

Een oude man 

"Vorig jaar maart hebben we hem nog gezien in het wild, in Elswout. Toen zagen we al, het begint echt een oude vogel te worden, hij zat gewoon niet meer lekker in zijn veren," aldus Grace. In mei 2021 liep Nape een bloedvergiftiging op waarvoor hij vijf weken opgenomen is geweest in een specialistische dierenkliniek in Utrecht. Daarna is hij met Grace en haar vriend Roelant, oprichter van City Parrots, mee naar huis gegaan om verder aan te sterken. 

Al vrij snel bleek dat Nape helemaal niet meer terug zou kunnen naar een leven in het wild. Hij was een oude man geworden. Hij had het aan zijn hart en zijn gewrichten waren versleten waarvoor hij dagelijkse medicijnen en supplementen nodig had. Dus besloten Grace en Roelant hem in huis te houden en daar te laten aansterken. "Het heeft zeven maanden geduurd voordat hij weer kon vliegen, zo zwak kwam hij bij ons aan," vertelt Grace.

Ipadtraining

Uiteindelijk heeft Nape nog anderhalf jaar bij hen gewoond. Hij werd echt onderdeel van hun huishouden. "Niets heeft ons er op kunnen voorbereiden hoe waanzinnig het zou zijn." Grace heeft hem zelfs nog kunnen trainen. "Geelvleugelara’s worden gemiddeld zo’n 35 tot 40 jaar en Nape zat al rond die leeftijd. Maar papegaaien zijn hyperintelligent. Dus heb ik hem getraind zodat hij bijvoorbeeld op mijn Ipad op een menu zelf kon aangeven welke noten hij wilde eten."

In die tijd hielden Roelant en Grace de volgers van Nape op de hoogte via de Facebookpagina. Zo heeft iemand ze nog bericht, vlak voordat Nape overleed, met de vraag of hij appels mocht langsbrengen, want hij had ze geoogst maar normaal kwam Nape die altijd van de boom eten. "Zoveel mensen hadden, op afstand, een band met hem." Ook de dame uit Bloemendaal die hem de laatste zeven winters van zijn vrije bestaan bijvoerde, is nog een paar keer op de thee geweest.

Weer samen

Dus worden de ara’s, en Nape in het bijzonder, nog steeds erg gemist. "Nog steeds laten mensen weten, 'Het voelt zo leeg nu, omdat er geen kans meer is dat je ze tegenkomt'," vertelt Grace. Gelukkig blijft het verhaal van de ara’s van Elswout voor altijd bewaard in de collectie van Naturalis. "Dus nu zijn Nape en Toos weer samen."

Meer informatie

• Ga naar de website van City Parrots voor meer informatie over papegaaien in stedelijke gebieden of contact met Grace en Roelant.

Tekst: Lisa de Vries, Naturalis Biodiversity Center
Foto’s: Jonker/Innemee Cityparrots.org