Europese dinosaurus met platte kop biedt nieuw inzicht in eilandfauna van het late Krijt

Transylvanosaurus platycephalus betekent letterlijk 'reptiel met brede kop uit Transsylvanië'. Deze dinosauriër was ongeveer twee meter lang, liep op twee poten en leefde in het late Krijt. Net zoals andere dinosauriërs die in deze regio zijn gevonden, hebben ze een kleine lichaamsgrootte vergeleken met hun verwanten in Amerika en Azië. Daarom staan ze ook wel bekend als 'dwergdinosauriërs'. 

Europa in het Krijt

“Gedurende het grootste deel van het Krijt, dat duurde van 145 miljoen jaar tot 66 miljoen jaar geleden, was Europa een samenraapsel van kleine en middelgrote eilanden omgeven door warme, tropische zeeën. Door de beperkte beschikbaarheid van voedsel en leefgebied waren deze dinosauriërs kleiner,” zegt Bastiaans. Transylvanosaurus leefde op een van de vele eilanden samen met andere dwergdinosauriërs, krokodillen, schildpadden en reusachtige vliegende reptielen (pterosauriërs) met een spanwijdte van wel tien meter. "Voorheen dachten onderzoekers dat er in die tijd maar weinig diversiteit aan dinosauriërs op deze eilanden te vinden was. Ons onderzoek toont aan dat dit niet het geval is.”

Familie uit Frankrijk

Transylvanosaurus behoort tot een veel voorkomende groep dinosauriërs van kleine tot middelgrote Europese herbivoren. “Deze groep dinosauriërs verdelen we in een westelijke tak (Spanje, Frankrijk) en oostelijke tak (Roemenië, Oostenrijk, Hongarije) omdat deze gebieden twee eilanden waren met een grote tropische zee ertussen,” vertelt Bastiaans. “Verrassend genoeg bleek Transylvanosaurus helemaal niet sterk verwant te zijn met de soorten die in hetzelfde gebied zijn gevonden, maar juist nauwer verwant aan een soort die voorkwam in het huidige Frankrijk.” Hoe kon Transylvanosaurus op het oostelijke eiland van de dwergdinosauriërs terecht zijn gekomen?

Landbruggen en waterratten

Er zijn verschillende mogelijkheden. Zo komen de oudste vondsten van deze groep herbivoren uit Oost-Europa. De voorlopers van Transylvanosaurus zouden zich eerst naar het westen hebben verspreid en dan naar Transsylvanië zijn teruggekeerd. De onderzoekers veronderstellen dat deze verspreiding mogelijk was doordat schommelingen in de zeespiegel en tektonische processen tijdelijke landbruggen creëerden tussen de eilanden. Ook is het mogelijk dat Transylvanosaurus een stuk heeft gezwommen. “Dinosauriërs hadden krachtige poten en een krachtige staart. De meeste diersoorten, met name reptielen, kunnen vanaf hun geboorte zwemmen,” vertelt paleontoloog Felix Augustin, die het team van onderzoekers leidt. Als laatste kan het mogelijk zijn dat Transylvanosaurus zich op dezelfde manier als zijn Franse familielid heeft ontwikkeld en er daardoor zo veel op lijkt.

Weinig om mee te werken

Hoe Transylvanosaurus precies op dit eiland terecht is gekomen blijft vooralsnog onduidelijk. “We hebben momenteel te weinig gegevens om deze vraag te beantwoorden,” zegt Augustin. Het team werkt slechts met drie botten: een stuk van het achterhoofd en twee botten van het voorhoofd. “Op de binnenkant van het voorhoofdsbeen konden we zelfs de omlijningen van het brein onderscheiden,” voegt Bastiaans toe.

Haţegbekken

Het team van onderzoekers vond de schedelbotten in 2007 in een rivierbedding van het Haţegbekken in Transsylvanië. Het Haţegbekken is een van de belangrijkste vindplaatsen van gewervelde dieren uit het late Krijt in Europa. In totaal zijn daar al tien dinosaurussoorten gevonden. De botten van Transylvanosaurus zijn tientallen miljoenen jaren bewaard gebleven omdat het sediment van een oude rivierbedding ze beschermde. “Als de dinosaurus was gestorven en op de grond blijven liggen zonder gedeeltelijk begraven te zijn, zouden aaseters en de weersomstandigheden de botten hebben vernietigd. Dan zouden we hier nooit achter zijn gekomen.”

Meer informatie

• Het volledige artikel is gepubliceerd in het Journal of Vertebrate Paleontology.

Tekst: Lieke Ruven, Naturalis Biodiversity Center
Foto’s: Peter Nickolaus; Dylan Bastiaans