Dwergherten en reuzenherten leefden naast elkaar op Kreta

Ongeveer 150.000 jaar geleden leefden op Kreta maar liefst acht verschillende soorten herten. Deze soorten stammen allemaal af van dezelfde voorouder. Het meest opvallende van deze hertensoorten is het onderlinge verschil in grootte. De kleinste soort (Candiacervus ropalophorus) woog maar 28 kilo, terwijl de grootste soort (Candiacervus major) wel 245 kilo zwaar was.

Het allergrootste en allerkleinste hert

In de grotten van Kreta worden zeer veel hertenfossielen gevonden. Vooral de grotten Liko, Gerani en Bate zijn rijk aan fossielen. Deze grotten zijn onderdeel van uitgebreide kalksteenformaties die vol zitten met spleten en gaten waar over duizenden jaren tijd veel dieren in zijn gevallen. De skeletten verstenen in de loop van de tijd en blijven goed bewaard in een beschermende kleilaag. Een team van onderzoekers, waaronder paleontoloog bij Naturalis Alexandra van der Geer, heeft deze fossielen opgemeten. Aan de hand hiervan konden ze het gemiddelde lichaamsgewicht per soort berekenen.

De variatie in gewicht die ze vonden, is uniek. Voor zover bekend komt zo’n groot verschil niet voor bij herten binnen hetzelfde geslacht van het vasteland. “De gevonden variatie op Kreta beslaat ongeveer een kwart van de totale variatie van alle fossiele en nu levende herten bijeen”, vertelt Alexandra van der Geer. “Wat dit extra bijzonder maakt, is hoe snel deze variatie is ontstaan: de voorouder van al deze herten arriveerde ongeveer 250 duizend jaar geleden. Ongeveer 100 duizend jaar daarna zien we al de allergrootste en allerkleinste soort samen in één grot (Bategrot).

Grazige vlaktes

Uiteenlopende verschillen binnen een geslacht van zoogdieren, zoals we zien bij deze herten, zijn zeldzaam. Het komt vooral voor bij knaagdieren op tropische eilanden, en bij bijvoorbeeld de lemuren van Madagascar. Op een tropisch eiland groeien meerdere plantensoorten waarvan deze dieren kunnen eten; bovendien groeien deze planten heel snel. Zo ontwikkelen zoogdiersoorten binnen hetzelfde geslacht hun eigen niche. De herten op Kreta zijn uniek, omdat Kreta in vergelijking een relatief klein eiland is. Daarnaast ligt Kreta in een gematigd klimaat: de plantengroei is minder uitbundig, en er is dus niet zoveel voedsel beschikbaar als op een tropisch eiland.

De meest waarschijnlijke verklaring voor deze gewichtsvariatie is de verhoogde competitie tussen de herten zelf. Er waren immers geen landroofdieren op Kreta, behalve een otter, maar die jaagt vooral op zoetwaterdieren. Bovendien was Kreta in het verleden bijna vijftien procent groter in oppervlakte dan vandaag, en had het eiland een zeer afwisselend landschap met uitgebreide, grazige vlaktes die tegenwoordig onder de zeespiegel liggen. Zo afwisselend, dat de hertensoorten op verschillende manieren evolueerden, zodat ze het best aangepast waren aan de verschillende landschapstypen van Kreta.

Meer informatie

• Het gehele artikel genaamd ‘Body mass divergence in sympatric deer species of Pleistocene Crete (Greece)’ is gepubliceerd in Paleontologia Electronica.

Tekst: Alexandra van der Geer, Naturalis Biodiversity Center
Afbeeldingen: George Lyras (leadfoto: twee kleine hertensoorten); Alexis Vlachos