Melk en kaas met een goed verhaal
Vogelbescherming NederlandVertel waaróm weidevogelvriendelijke melk of kaas die paar centen per liter of ons meer waard is. Dat is volgens Piet Spoorenberg, beleidsmedewerker voor de weidevogels bij Vogelbescherming Nederland, het belangrijkste wapen in de strijd om een plekje in de koelkast van de consument. “Er wordt nu te makkelijk gezegd ‘dat de meeste consumenten toch voor het goedkoopste gaan’. Maar als dat zo zou zijn, dan zouden Mercedes en Porsche nooit een auto verkopen en zouden Spa en Chaudfontaine geen water uit de Ardennen op de markt kunnen brengen. Het gaat om het verhaal”, benadrukt Spoorenberg. “En anders dan bij plat water uit een plastic fles, is dat verhaal bij weidevogelzuivel heel helder.”
Criteria
Wanneer boeren twintig procent van hun land reserveren voor weidevogels, plakt Vogelbescherming Nederland het stempel ‘Vogelvriendelijke zuivel’ op de producten. “Daar hebben we heel duidelijke criteria bij”, zegt Spoorenberg. “Het kruidenrijke gras mag bijvoorbeeld niet vóór 15 juni worden gemaaid, er moet voldoende natte bodem zijn met alleen de noodzakelijke hoeveelheid ruige mest als voeding.”
Tussenhandel
Er komen inmiddels steeds meer producten die dat stempel vogelvriendelijk verdienen. Van de gangbare zuivel van De Fryske, Skylger en de Boeren van Amstel, tot de biologische producten van Weerribben Zuivel en Zuiver Zuivel. “En minstens zo belangrijk”, vindt Spoorenberg, “de markt pikt het steeds beter op. Sinds een half jaar hebben alle PLUS-supermarkten een weidevogelvriendelijke variant van hun Klaverland kaas in het assortiment. En sinds 1 april is een van de grootste cateraars, Albron, ook overgestapt op vogelvriendelijke zuivel. Met dat soort grote partijen komen we echt in de buurt van een kritische drempel.
Nóg een logo
Het stempel ‘Vogelvriendelijke Zuivel’ van Vogelbescherming ziet Spoorenberg als een soort tussenoplossing. “Het is goed dat de consument van een onafhankelijke partij hoort dat de claims op het gebied van vogelvriendelijke producten niet uit de lucht zijn gegrepen. Maar uiteindelijk zit niemand te wachten op nóg meer keurmerken. We streven er daarom naar om samen met gevestigde keurmerken als ‘Beter Leven’ of ‘On the way to PlanetProof’ eisen voor weidevogelvriendelijk vast te stellen.”
Export
De eis van minimaal twintig procent weidevogelland op een gecertificeerd melkveebedrijf is gebaseerd op de ruimte die weidevogels nodig hebben. Sporenberg: “Kuikens die elders op het bedrijf uit het ei kruipen kunnen dan hopelijk zonder problemen naar de twintig procent weidevogelland toe lopen. Meer is beter. Daarom is uitbreiding naar dertig procent weidevogelland op korte termijn zeker wenselijk. Overigens is het toevallig ook zo dat op dit moment twintig procent van onze zuivel voor eigen consumptie bestemd is. De resterende tachtig procent wordt geëxporteerd, waarvan een groot aandeel naar onze buurlanden, zoals Duitsland. Zoals er vaak wat makkelijk naar onwillige consumenten wordt gewezen, roepen mensen ook nog steeds dat het toch niets uithaalt, omdat tachtig procent voor de export is. ‘En ja, daar gelden de regels van de internationale markt hè.’ Maar vergeet niet: het grootste deel van onze export gaat nog altijd naar de buren in Duitsland. En die zijn wel degelijk ook gevoelig voor het verhaal achter een product. Het wordt gewoon tijd dat onze Frau Antje uit de Duitse zuivelreclames een verrekijker om haar nek krijgt. Laat de Duitse consument weten dat er ook zuivel met extra zorg voor de natuur bestaat. En ondertussen moeten we ook gewoon blijven streven naar twintig procent weidevogelvriendelijke productie voor de eigen markt.”
Rendabel
De meerprijs die boeren krijgen voor vogelvriendelijke zuivel is niets meer dan eerlijk, vindt Spoorenberg. “Als je de subsidies voor Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer erbij optelt, kan het uit. Zeker op een bedrijf waar de ondernemer twintig procent van het land reserveert voor weidevogels, loopt de melkproductie terug. Dat wordt gecompenseerd door de meerprijs op het product en door de subsidies via de provincie. Maar op de langere termijn moet de overheid rigoureuzere keuzes maken. Achter de reguliere zuivelproductie zitten nu verborgen kosten voor het verdwijnen van biodiversiteit en de uitstoot van CO2, door het verdrogen van veengrond. Dat zijn kosten die we nu indirect met z’n allen betalen. Het zou goed zijn als de wet daarop wordt aangepast. En ja, natuurlijk kan dat. We hebben toch ook met z’n allen besloten dat legbatterij-eieren niet meer van deze tijd zijn?”
Kritische massa
Met een grote super en een cateraar binnenboord, durft Spoorenberg ook al te dagdromen over een echt kritische massa voor vogelvriendelijke zuivel. “Nu praat je misschien nog steeds over eilandjes in een zee van regulier boerenland, maar stukje bij beetje is de vogelvriendelijke zuivel nu groot aan het worden. Het is zaak om het verhaal te blíjven vertellen. Dat je met deze producten helpt om het geluid van grutto’s en veldleeuweriken ook in de toekomst nog boven de weiden te horen.”
|
“Hoe wil je met het landschap omgaan?” Een jaar of zeven terug was melkveehouder Henk Pelleboer uit de polder Mastenbroek bij Zwolle de eerste boer die met Vogelbescherming in zee ging, voor de productie van Red de Rijke Weidekaas. “Met ons bedrijf waren we al langer bezig voor weidevogels. Op de tachtig hectare van ons biologisch bedrijf hebben we met steun van de gemeente Zwolle weidevogelgebied gecompenseerd voor land dat verloren ging bij de aanleg van de wijk Stadshagen.” Pelleboer ziet dat de maatregelen werken. “Toen we twintig jaar geleden op dit bedrijf begonnen, gaven de koeien gemiddeld 8.000 liter melk per jaar en broedden er twintig paar grutto’s op tachtig hectare. Nu geven de koeien nog maar 5.000 liter, maar broeden er honderd paar weidevogels op hetzelfde land.” “We willen vogelvriendelijk kaas uit de niche halen” Sinds oktober 2021 draagt tien procent van alle Klaverlandkaas, het eigen label van supermarkt PLUS, het stempel ‘Vogelvriendelijk’. “Dat past in onze duurzame ambities”, zegt Marcus Husselman, category manager ‘boter-kaas-en-eieren’ bij PLUS. “We willen een duurzame supermarkt zijn en verkopen daarom bijvoorbeeld ook alleen Fairtrade bananen en vrije uitloop-eieren. Inzetten op weidevogelvriendelijke zuivel past daarbij.” De ‘Boerenbuiten kaas’ van Klaverland is niet alleen Vogelvriendelijk volgens de criteria van Vogelbescherming. Het is ook geproduceerd met een vegetarisch stremsel en vrij van kleurstoffen of E-nummers. “Bovendien romen we de melk niet af”, zegt Husselman. “Daarom is het een volvette kaas; 50+ in plaats van de gebruikelijke 48+.” De vogelvriendelijke kaas is in vier leeftijden te koop, tegen een nagenoeg gelijke prijs als de reguliere Klaverland kaas. “Al onze zuivel is nu biologisch en weidevogelvriendelijk” Met een kleine 750 locaties in Nederlandse bedrijfskantines en ook diverse horecavestigingen op bijvoorbeeld vakantieparken, is cateraar Albron een top-drie speler in de bedrijfstak. “We hebben duidelijk ambities op het gebied van duurzaamheid”, zegt directeur inkoop en duurzaamheid Bart van Westreenen. “Dat betekent dat we onder andere ‘Kipster-eieren’ verkopen en zo veel mogelijk On the way to PlanetProof en biologische groenten en minder vlees. Daarnaast willen we uiteindelijk ook zoveel mogelijk plantaardige varianten op zuivel verkopen en alle ‘echte’ zuivel die we verkopen moet biologisch en vogelvriendelijk zijn. Sinds dit jaar werken we daarvoor samen met Weerribbenzuivel. Ons hele volume van ruim twee miljoen liter zuivel per jaar komt daar vandaan. Deze zomer gaan we zelfs de ‘smaakzuivel’, zoals wij die pakjes melk-met-een-smaakje noemen, die we samen met Weerribbenzuivel hebben ontwikkeld, bij hen afnemen.” Weerribbenzuivel komt van het biologisch bedrijf van Klaas de Lange, in het dorpje Nederland, letterlijk aan de rand van natuurgebied de Weerribben. De Lange produceert zuivel met het vogelvriendelijke keurmerk van Vogelbescherming. Volgens inkoper Van Westreenen van Albron is dat verhaal goed te verkopen aan de klanten van de cateraar. “Natuurlijk, je ziet wat verschil tussen, zeg, een bedrijfsrestaurant bij een ministerie, waar dit verhaal makkelijk wordt omarmd, of in een fabriek waar de klanten misschien wat conservatiever zijn ingesteld. Maar we hebben al het personeel achter de balies goed ingelicht over het waarom van deze keuzes. De meeste vragen krijgen we nog over de kartonnen bekertjes melk, die iets kleiner zijn dan de oude plastic bekertjes van voorheen, maar ook dat verhaal is in het licht van prijs en duurzaamheid goed uit te leggen. En door de melk direct van één melkveehouder af te nemen, beperken we ook de nodige transportkilometers.” |
Tekst: Rob Buiter
Foto: Frank Lankhorst
Stempel Vogelvriendelijke Zuivel: Vogelbescherming Nederland