Dwergvleermuis onbetwist nummer 1

Net zoals bij Vleermuistuintellingen van voorgaande jaren zijn de dwergvleermuizen weer het meest waargenomen. Van die groep komen er in Nederland drie soorten voor: de gewone dwergvleermuis, de ruige dwergvleermuis en de kleine dwergvleermuis. Op het zicht zijn deze in vlucht heel moeilijk van elkaar te onderscheiden; vandaar dat ze in onderstaand overzicht zijn samengenomen. In totaal betrof 64 procent van de waarnemingen dwergvleermuizen. Het merendeel hiervan betreft de zeer algemene gewone dwergvleermuis. Als je daar de waarnemingen van ‘vleermuis onbekend’ bij optelt, kom je zelfs uit op 85 procent.

Veel mensen hebben de Zoekkaart van de Zoogdiervereniging bij de telling gebruikt. Daarop staan de meest voorkomende soorten vleermuizen van Nederland en hoe je ze op zicht kunt herkennen. Sommige waarnemers hadden ook de beschikking over een batdetector waarmee de soortspecifieke geluiden van de vleermuizen hoorbaar gemaakt kunnen worden. 

Naast de dwergvleermuizen zijn er ook dit jaar meer bijzondere tuinsoorten waargenomen, zoals watervleermuizen en grootoorvleermuizen. Eén teller uit Drenthe stuurde niet alleen het aantal in zijn tuin vliegende dieren in, maar ook de aantallen vleermuizen die in zijn tuin in vleermuiskasten en achter gevelbetimmering wonen: gewone dwergvleermuis, ruige dwergvleermuis en zelfs twee zeer zeldzame baardvleermuizen! Een toptuin dus.

Net als vorig jaar komt Gelderland naar voren als provincie met de meeste tellers: in deze provincie werden maar liefst 60 tellingen gedaan. Daarnaast waren er weer een paar gelukkige waarnemers die de vanuit hun huis uitvliegende vleermuizen telden en daardoor bijvoorbeeld 70 of 48 uitvliegende dwergvleermuizen konden doorgeven.

Wordt het stiller?

Er is een kleine stijging in het aantal tuinen waar geen vleermuis is waargenomen: 12 procent ten opzichte van 11 procent in 2021, en dat terwijl het weer dit jaar veel gunstiger was. Is dat een reden tot zorg? Een procent afname is weinig en er kunnen verschillende oorzaken aan ten grondslag liggen. Het zou kunnen dat er daadwerkelijke afname is. Het zou ook kunnen dat er meer besef is dat het van belang is ook een zogenaamde ‘nul-meting’ door te geven. Hoe het ook zij, dit is zeker iets om in de gaten te houden, dus doe volgend jaar zeker weer mee met de Vleermuistuintelling 2023.

Je tuin verbeteren voor vleermuizen

Tuinen zijn belangrijk voor vleermuizen en worden steeds belangrijker. Groene, bloemrijke tuinen, straten en parken zijn in de bebouwde kom vaak de enige plekken waar vleermuizen nog veel op insecten kunnen jagen. Tuinen zijn wat dat betreft ook onmisbaar voor het behouden van biodiversiteit in het algemeen.
Zelf iets doen voor de vleermuizen is relatief makkelijk. De basisbehoeften van vleermuizen verschillen namelijk niet zo veel van die van mensen: ‘eten, drinken en onderdak’.

Eten: Wat goed is voor insecten is vaak ook goed voor onze insectenetende vleermuizen. Die eten echter vooral die insectensoorten waarvan er veel zijn, dus wees niet bang dat de vleermuizen alle insecten uit je tuin roven. Met een rommelig hoekje, een composthoop, wat dood hout en bloeiende planten trek je allerlei voor vleermuizen heerlijke insecten aan. Bloemen die ’s nachts bloeien en sterk geuren trekken bijvoorbeeld nachtvlinders aan, de favoriete hapjes van grootoorvleermuizen. Voorbeelden daarvan zijn kamperfoelie (Lonicera periclymenum) en teunisbloem (Oenothera lamarckiana).

Drinken: Al vliegend op insecten jagen is topsport, en vleermuizen hebben daardoor een grote behoefte aan water. Een tuinvijver is daarom ontzettend belangrijk als de drinkplaats voor een lokale groep vleermuizen. Bovendien is een vijver in je tuin ook aantrekkelijk voor muggen, die vervolgens weer door vleermuizen worden opgegeten. Zo geniet jij van je vijver, en heb je toch minder last van muggen.

Onderdak: Vleermuizen zijn zo aangepast om te kunnen vliegen, dat ze niet zelf een nest kunnen bouwen, of een hol kunnen graven. Ze zijn voor hun verblijfplaatsen volledig afhankelijk van bestaande gaten en spleten in bomen (spechtengat, scheur, ruimte achter loszittende schors) of gebouwen (spouwmuur, ruimte onder de dakpannen, achter gevelbetimmering, een zolder). Je kunt op allerlei manieren vleermuizen een handje helpen om in je huis of tuin te komen wonen. Denk aan het plaatsen van een vleermuiskast (pdf; 0,8 MB) aan een gevel of boom. In deze tuinfolder vind je daar meer informatie over, en als je zelf een kast wilt bouwen dan vind je hier een goed model (pdf; 9,6 MB). Heb je verbouwplannen en vind je het leuk om iets voor vleermuizen te doen, denk dan eens aan de mogelijkheid zelf nieuwe verblijfplaatsen in te bouwen. In onze verbouwplannenfolder en op de website van de Checklist Groen Bouwen lees je meer over wat je met inbouwkasten voor vleermuizen en vogels kunt doen.

Duisternis: Tot slot, vleermuizen zijn nachtdieren, dus houd je tuin donker. Hoewel sommige soorten zelf een beetje aangetrokken worden door insecten bij een lantaarnpaal, is het toch van belang lichtverstoring zo veel mogelijk te vermijden. Gebruik alleen verlichting in je tuin als dat écht nodig is, en laat die verlichting dan alleen daar schijnen waar dat nodig is. Meer informatie daarover vind je in deze factsheet (pdf; 0,6 MB).

Tekst: Marlot Jonker, met medewerking van Erik Korsten. Zoogdiervereniging
Foto's: Gilles San Martin, CC BY-SA 2.0 (leadfoto: gewone dwergvleermuis); Hans Luijten (via Tuintelling.nl); Frans Hijnen; Erik Korsten