Giga-regenworm en zaadjes onder de motorkap; de beste natuurvragen van 2021

Benieuwd naar hoe de natuurvraagbaak van Naturalis te werk gaat, of wat de beste natuurvragen van vorig jaar waren? Lees dan het natuurbericht van vorig jaar terug.

Fossiele walviswervel op Neeltje Jans

Januari begon al goed. Familie Van Eeden uit Zuid-Limburg vond op de laatste wandeling van een weekje Zeeland een prachtig geconserveerde walviswervel op een strandje van Deltapark Neeltje Jans. Hij is van een beloega, de ‘witte dolfijn’, al plaatst walvisbottenexpert Hidde Bakker van het Natuurhistorisch Museum Rotterdam een kleine kanttekening: de nauw verwante narwal is niet honderd procent uit te sluiten. Onderscheid tussen beloega en narwal op basis van wervels is lastig. Van veel skeletelementen uit de Noordzee weet men echter dat die enkel bij beloega passen. Van de narwal is één fossiele vondst bekend, gevonden in de Schelde. Een aantal botten van beloega, gedateerd met de C14-methode, is 35.000 tot 39.000 jaar oud. Verder onderzoek moet uitwijzen of de wervel van de Neeltje Jans ook zo oud is.

Mediterrane hagedis in Lopik

De hagedis met groene lengtestrepen werd vanaf september 2020 meerdere keren gezien achter een stapel openhaardhout in een tuin in Lopik, maar pas eind februari 2021 wist de bewoner hem goed te fotograferen. Was het wel een inheemse soort? Of had hij misschien een kleurafwijking? De foto werd doorgestuurd naar RAVON, de kennisorganisatie voor reptielen, amfibieën en vissen in Nederland. Het blijkt een ruïnehagedis (Podarcis siculus), een reptiel dat geregeld vanuit Italië naar nieuwe leefgebieden meelift met transporten (onder andere op groenten, planten, stenen) en in spullen van vakantiegangers. Een interessant exemplaar voor de collectie van Naturalis, al is de kans misschien niet groot dat hij nog gevonden wordt.

Langste regenworm van Nederland?

Eind mei vonden drie vriendinnen in Zeewolde een superlange regenworm: “De worm is ruim veertig centimeter lang! We zijn benieuwd of dit een record is voor Nederland en we willen graag weten of jullie interesse hebben in de worm. We lazen op internet dat het Natural History Museum in Londen een regenworm in de collectie heeft van veertig centimeter en deze is minstens zo lang…!” Regenwormenspecialist Anne Krediet werd op de hoogte gesteld en de ‘reuzenworm’ is in de vriezer gestopt na een tijdje in een emmer met potgrond te hebben geleefd. Hij komt binnenkort naar Naturalis waar hij wordt veiliggesteld voor collectie en DNA-sampling. Zal er in Nederland ooit nog een langer exemplaar worden gevonden?

Mier blijkt geen mier

In augustus kwam een melding binnen over vreemde mieren in een tuin in Nieuwegein: negen tot elf millimeter groot, spitse kop, razendsnel, alleen foeragerend, wit vlekje op de flank. De vraagsteller had tevergeefs op internet gezocht naar de soort. Als vanzelfsprekend ging de foto naar mierenexpert André van Loon, maar hij liet weten dat het geen mier is maar een mierwants! Voor een nadere benoeming ging de e-mail via André direct door naar wantsenexpert Berend Aukema. Uitkomst: het is een nimf (jonkie) van de miersikkelwants (Himacerus mirmicoides; familie Nabidae). De nimfen lijken sprekend op mieren. De volwassen mannetjes en vrouwtjes zien er heel anders uit: dat zijn duidelijk wantsen.

Fossiele zee-egel

Mooier vind je ze niet: deze schitterende fossiele zee-egel is in september door Joanna Dekker gevonden op het strand van Petten. Het is een exemplaar van Galerites vulgaris. Het voorkomen van deze soort is beperkt tot het laatste deel van het Boven-Krijt, nog preciezer tot de geologische tijdperken Campanien en Maastrichtien. De ouderdom ligt dan tussen ongeveer 65 en 83 miljoen jaar geleden. De steensoort is vuursteen. Het is een van de talloze zwerfsteenfossielen die hier tijdens de voorlaatste ijstijd (Saalien) is terechtgekomen dankzij Scandinavische gletsjers. Met dank aan Naturalis-gastmedewerker Raymond van der Ham voor de determinatie.

Zaadjes onder de motorkap

In de categorie diersporen kwam de grappigste ontdekking uit Leidschendam. Half november trof Ruud van Mourik tijdens onderhoud aan zijn auto (die langere tijd geparkeerd had gestaan) iets bijzonders aan toen hij de isolatieplaat bovenop de motor weghaalde. De hele ruimte rondom de bougiedoppen lag vol met aangeknaagde zaadjes. Links op de foto is te zien dat een deel van de voorraad roodbruin is, maar dat komt doordat Ruud eerder bij het bijvullen van de motorolie had gemorst. Knaagsporen zijn ook te zien op de rechter bougiedop. Volgens diersporenexpert Annemarie van Diepenbeek moet het muizenwerk zijn. Van ware muizen (bosmuis, huismuis) is bekend dat ze de wonderlijkste plekjes uitzoeken om een voedselvoorraadje op te slaan. Daar is dit een mooi voorbeeld van. De zaadjes zijn van de rode kornoelje, een gewone struik in veel tuinen. De muis heeft heel wat keren op en neer moeten lopen en klimmen om deze omvangrijke voorraad aan te leggen. Wat een inspanning moet dat voor hem geweest zijn!

Meer informatie

Heb je ook een natuurvondst waar je meer over wilt weten?

• Stuur dan een e-mail met enkele scherpe foto’s naar natuurvraag@naturalis.nl of gebruik het contactformulier op Naturalis.nl/contact.
• Vondsten van het Maasvlaktestrand kunnen worden ingediend via Oervondstchecker.nl.
• Kijk voor digitale determinatiesleutels en zoekkaarten op Nederlandsesoorten.nl/determineren.
• Naturalis hoopt dit jaar in zaal LiveScience weer geregeld ‘Natuur op spreekuur’ te kunnen organiseren, het speciale inloopspreekuur voor het laten determineren van vondsten uit de natuur.

Tekst: Alice van Duijn, Naturalis Biodiversity Center
Foto’s: Sigrid van Eeden, M. Hondema, Tjarda Zwolle, Naturalis, Joanna Dekker, Ruud van Mourik