Bevolkingsexplosie van winterkoningen na kou

Een oud Nederlands volksverhaal gaat dat de winterkoning koning der vogels werd door een list. De vogels vonden dat ze een koning nodig hadden, net als de landdieren. Wie het hoogst zou vliegen, mocht het worden. De arend won, niemand maakte een schijn van kans. Maar die slimme winterkoning zat óp de arend en vloog vanaf zijn rug omhoog toen de arend echt niet meer kon. Zo vloog de winterkoning het hoogst.

Ik ben de koning (ikkik-kik-kik-kik)

De andere vogels vonden het niets dat dat kleine, bruine mormel koning werd en hielden zich niet aan de afspraak. De winterkoning moest vluchten voor zijn leven en verstopte zich in een hol. De uil zou het voor altijd bewaken, maar hij viel in slaap. Toen ontsnapte de winterkoning en riep: "Koning ben ikkik-kik-kik-kik". Toch is hij nog altijd bang voor zijn onderdanen en durft alleen te roepen als hij zeker weet dat er geen andere vogels in de buurt zijn. Hier hoort u hem.

Winterkoning: geen held in de kou

De winterkoning dus: klein, parmantig en wát een geluid komt eruit! Maar winterhard is hij niet. Massale sterfte komt dan ook voor tijdens strenge winters. Dat belooft niet veel goeds dit jaar, want de verwachting is dat we een koude, droge winter tegemoet gaan.

Winterkoningen trekken niet zuidelijk, maar overwinteren hier. Genoeg eten vinden om warm te blijven is dan erg moeilijk voor deze insecteneters. Niet voor niets zetten ze alles op alles om zoveel mogelijk jongen groot te brengen in het voorjaar. Compensatie voor de verliezen...

Bevolkingsexplosie

Een ware bevolkingsexplosie van miljoenen jonge winterkoninkjes volgt in het broedseizoen. Dat gaat zo: mannetje winterkoning maakt flink wat nesten, een stuk of zes, en het vrouwtje kiest de beste. Daarna gaan ze paren, eieren leggen en broeden. Niets aan de hand op het eerste gezicht, maar zodra dat vrouwtje zit te broeden, gaat het mannetje vrolijk op zoek naar meer echtgenotes! Hij heeft tenslotte nesten zat.

Op die manier heeft de winterkoning soms wel drie nesten tegelijk in gebruik. Maar dat is niet alles. Als de jongen zijn uitgevlogen, begint hij weer opnieuw. Vaak met andere vrouwtjes, terwijl de echtgenotes uit het eerste huwelijk een tuintje verder zitten te broeden bij de buurman. Die vrouwtjes hechten blijkbaar net zo min aan een duurzame relatie.

Help de winterkoning de winter door!

Als de winter dit jaar inderdaad zo koud wordt als verwacht, ziet het er niet best uit voor de winterkoninkjes. De verliezen worden in het voorjaar wel gecompenseerd, maar leuk is anders. Gelukkig kunt u wat doen om ze de winter door te helpen.

1. Voer op een paar beschutte plekjes op de grond. Ze houden niet van hoge voerplekken. Het liefst eten ze gevriesdroogde meelwormen of andere insectenmengsels, maar bij nood stappen ze ook over op zaadjes.
2. Hang een nestkastje op voor winterkoningen. Ze broeden er zelden in, maar gebruiken het wel als beschutte rustplek.

Nationale Tuinvogeltelling in januari

En ontdekt u de winterkoning in uw tuin? Geef u dan nu alvast op voor de Nationale Tuinvogeltelling in het laatste weekend van januari (28, 29 en 30 januari). Wie zich van te voren aanmeldt krijgt wekelijks tips over tuinvogels én vijftien procent korting op vogelvoer in de webshop van Vogelbescherming Nederland.

Tekst: Vogelbescherming Nederland
Foto's: Hans Peeters; Saxifraga-Iztok Skornik, Saxifraga; Frits van Daalen