Nieuwe Rode Lijst IUCN: libellen wereldwijd achteruit

"Het wereldwijde verlies aan libellen bevestigt de noodzaak om wetlands en de biodiversiteit die zij herbergen te beschermen. Wereldwijd verdwijnen deze ecosystemen drie keer sneller dan bossen," aldus Dr. Bruno Oberle, directeur-generaal van de IUCN. "Moerassen en andere wetlands lijken misschien onproductief en nutteloos voor de mens, maar ze leveren ons essentiële diensten. Ze slaan koolstof op, leveren ons schoon water en voedsel, beschermen ons tegen overstromingen, en ze zijn het leefgebied voor één op de tien diersoorten wereldwijd." Uit de beoordeling van libellen en waterjuffers blijkt dat 16 procent van de 6.016 soorten met uitsterven wordt bedreigd, omdat hun broedplaatsen in zoet water steeds verder achteruitgaan. In Zuid- en Zuidoost-Azië wordt meer dan een kwart van alle soorten bedreigd, vooral door het vernietigen van wetlands en regenwouden om plaats te maken voor gewassen zoals palmolie. In Midden- en Zuid-Amerika is de belangrijkste oorzaak van de achteruitgang van libellen het kappen van bossen voor woningbouw en commerciële bouw. Pesticiden, andere verontreinigende stoffen en klimaatverandering zijn overal ter wereld groeiende bedreigingen voor soorten. Dit zijn ook de grootste bedreigingen voor libellen in Noord-Amerika en Europa.

Ook in Nederland staan 23 van de 65 soorten als verdwenen tot gevoelig op de Rode Lijst uit 2015. Dit is meer dan een kwart van alle soorten. Aan het einde van de vorige eeuw zagen we, door de verbetering van de waterkwaliteit en waarschijnlijk ook door klimaatverandering, een voortuitgang van veel soorten, maar op dit moment is er bij veel sprake van achteruitgang. Vooral de soorten van heide en vennen hebben het moeilijk, de maanwaterjuffer en de venglazenmaker bijvoorbeeld. Deze laatste lijkt uit Zuid-Nederland helemaal verdwenen te zijn, terwijl de soort daar tien jaar geleden nog op tientallen plekken voorkwam. De droge jaren 2018, 2019 en 2020 hebben vooral op de hogere zandgronden gezorgd voor een extra negatieve trend bij veel libellen. Maar ook een typische soort uit de laagveengebieden, de groene glazenmaker, doet het niet goed en gaat verder achteruit. Dit speelt vooral in het agrarisch gebied en de kwaliteit van het water in de sloten heeft daar zeker mee te maken. Dat deze nog veel te wensen over laat bleek ook uit het onderzoek 'Vang de Watermonsters’ van Natuur en Milieu. Slechts een op de vijf wateren in dit burgeronderzoek bleek van goede kwaliteit. Meer dan tachtig procent bleek onvoldoende.

Meer informatie

• De nieuwe Rode Lijst van de IUCN
• Over de Nederlandse libellen? Ga naar de libellenpagina’s op de website van de Vlinderstichting

Tekst: IUCN en Kars Veling, De Vlinderstichting
Foto’s: André Günther (leadfoto: de bedreigde Afrikaanse libel Africosypha varicolor); Kars Veling