Zeedieren zoeken bij Hoek van Holland, waarnemers gezocht!

De Strandspeurdag, op zaterdag 23 oktober bij Hoek van Holland, was bijzonder succesvol. Er werden van maar liefst zeventig soorten aangespoelde exemplaren of resten aangetroffen. Daaronder bevonden zich slangsterren, zeeappels, kwallen als de Zeepaddestoel, allerlei soorten krabben, schelpdieren, mosdiertjes, zeeanemonen, hydropoliepen en wormen. Al deze dieren leven dichtbij de kust en waren door de woeste waterbewegingen als gevolg van de storm uit de bodem gewoeld of onwel geraakt, waarna ze op het strand belandden. Rampzalig voor deze dieren, maar wel bijzonder interessant voor de enthousiaste deelnemers aan de Strandspeurdag, omdat die zich zo een goed beeld konden vormen van het leven vlak voor de kust.

Strandaanspoelsel Monitoring Project

Het strandaanspoelsel als spiegel van het leven in zee. Dat is het idee achter monitoring van aangespoelde zeeorganismen, een initiatief dat eind jaren zeventig van de vorige eeuw is ontstaan. Sinds november 1977 lopen de waarnemers van de Strandwacht Katwijk-Noordwijk wekelijks langs het strand om de aangespoelde organismen systematisch te tellen. Vanaf 1988 kwamen er op meerdere plaatsen langs de Nederlandse kust andere trajecten bij. In 1994 zijn deze ondergebracht in het landelijke Strandaanspoelsel Monitoring Project (SMP). Dankzij dit project wordt een doorlopend beeld verkregen van eventueel in de nabije kustzone optredende populatieveranderingen en seizoenspatronen. Het gaat daarbij om vele tientallen soorten die in de nabije kustzone leven. Meerdere soorten namen sterk af, andere namen juist spectaculair toe. Van weer andere soorten is het voorkomen een wisselend golfpatroon van komen en gaan. Van onder meer allerlei kwallen en ribkwallen werden de seizoenspatronen duidelijk (in welke maanden ze aanspoelen). Een van de vele onderwerpen waarop het onderzoek zich richt, is de vraag hoe en of de patronen in de loop van de tijd veranderen, mogelijk als gevolg van bijvoorbeeld klimaatveranderingen.

Meedoen met het onderzoek bij Hoek van Holland?

Bij Hoek van Holland werd tot op heden het aanspoelsel nog niet op vaste tijdstippen op een standaard manier gevolgd (gemonitord). De Strandspeurdag kreeg daarom naast een educatief doel, ook tot doel na te gaan of dit traject geschikt is om bij het SMP te betrekken. En dat bleek inderdaad het geval te zijn.

Een groep waarnemers van een bepaald SMP-traject wordt van oudsher ook aangeduid met de term 'Strandwacht'. De Strandwacht Hoek van Holland is inmiddels van start gegaan als stage-onderzoek. Als er voldoende waarnemers (strandwachters) gevonden kunnen worden voor het traject bij Hoek van Holland, zal dit als volwaardig SMP-traject worden voortgezet. We hopen dan ook dat er in de omgeving van Hoek van Holland nog meer mensen zijn met interesse in het zeeleven, die af en toe een keer willen meelopen als waarnemer. 

Meedoen is helemaal niet moeilijk. Bij een SMP-bezoek wordt er gelopen met minimaal twee waarnemers. Beginnende waarnemers lopen mee met ervaren waarnemers die informatie geven over de aangespoelde dieren en de methode om aantallen te noteren en grote aantallen te schatten. Intensief hoeft het ook niet te zijn, zeker niet als er voldoende waarnemers aan een SMP-traject meedoen. Waarnemers zijn gemiddeld eenmaal per zes weken aan de beurt. Iedereen kan zelf, in onderling overleg, bepalen hoe vaak hij/zij meedoet en wanneer. Zeker is dat het iedere keer weer spannend is om naar het strand te gaan om verrast te worden door wat is aangespoeld.

Interesse? Stuur vrijblijvend een mailtje naar anemoon@cistron.nl.

De Strandspeurdag in een breder perspectief

De Strandspeurdag is georganiseerd door Stichting De Noordzee in samenwerking met Stichting ANEMOON en de Strandwerkgemeenschap. De dag werd mede mogelijk gemaakt door het Prins Bernhard Cultuurfonds. Tijdens deze dag stonden niet alleen de soorten centraal. Ook het ecosysteem van de Noordzee en de rol van de mens kwamen tijdens de excursies en de inleidende lezingen aan bod. Een greep uit de besproken onderwerpen: 

• Nadat de Amerikaanse zwaardschede zich aan het eind van de jaren tachtig van de vorige eeuw massaal in ons kustgebied gevestigd heeft, werd dankzij het strandonderzoek duidelijk dat meerdere inheemse soorten in onze nabije kustzone sterk zijn afgenomen.
• Eikapsels van haaien en roggen spoelden door visserijdruk decennialang niet meer in grote aantallen aan terwijl dat vroeger rond 1950 wel het geval was. Nu de visserijdruk is afgenomen zien we de aantallen eikapsels op het strand weer toenemen.
• Aan de hand van strandwaarnemingen zagen we meerdere zuidelijke soorten sterk toenemen. Het is duidelijk dat door de steeds zachtere winters en warmere zomers allerlei zuidelijke soorten hun faunagebied naar het noorden toe uitbreiden.
• Ook de gevolgen van strandsuppleties op de bodemfauna zijn met aanspoelselonderzoek goed in beeld te brengen. Sommige soorten herstellen zich al heel snel, maar anderen hebben daarvoor meerdere jaren nodig.
• Een ander belangrijk gespreksonderwerp tijdens deze dag is het feit dat het strand zelf ook een uniek ecosysteem vormt met specifieke soorten die volledig of sterk afhankelijk zijn van dit extreme biotoop. Deze soorten krijgen aandacht binnen het Groene Strand-project. Daarbij is het streven het leven in al zijn diversiteit terug te brengen op de Nederlandse stranden.

Monitoring van het aanspoelsel wordt allang niet meer puur en alleen gedaan uit wetenschappelijke interesse of/en vanuit het gezichtspunt van natuurbeleving, al blijven die aspecten nog steeds erg belangrijk. Het Strandaanspoelsel Monitoring Project verstrekt ook gegevens aan het Netwerk Ecologische Monitoring (NEM). Dit is een landelijk samenwerkingsverband van verschillende overheden, dat onder meer iedere zes jaar aan de Europese Unie rapporteert over de toestand van onze natuur. Daar maakt de bijzondere natuur van de Noordzee deel van uit, ook die van de nabije kustzone.

Veel dank gaat uit naar de strandwachters, leden van de Strandwerkgemeenschap en medewerkers van Stichting De Noordzee en het Groene Strand-project die de excursies op de Strandspeurdag met veel enthousiasme hebben verzorgd. 

Tekst: Adriaan Gmelig Meyling en Scott Bergisch, beiden Stichting ANEMOON
Foto's: Adriaan Gmelig Meyling, Stichting ANEMOON (leadfoto: aangespoelde Grote tepelhoren waarin een Heremietkreeft heeft gewoond, bezet met zeepokken en Muiltjes)