Een gezondere bodem voor een gezondere stad

"De bodem is een van de belangrijkste reservoirs van biodiversiteit: micro-organismen, flora en fauna, en elk organisme heeft een functie in het voedselweb. Deze biodiversiteit speelt een functionele rol in de functies van de bodem, zoals het afbreken van dode bladeren, het recyclen van nutriënten, het plaatselijke klimaat – alle ecosysteemdiensten die bodems leveren", legt stedenbouwschrijver Ingrid Oosterheerd uit in het deze maand verschenen boek BiodiverCITY.

"Dankzij al die gebouwen en verharde oppervlakken is de bodem in de stad grotendeels bedekt, vaak op elkaar gedrukt, en doorregen met pijpen en kabels. De bodems in de stad staan, kortom, onder grote druk." Je ziet het aan de bomen die kwakkelen, en aan de planten- en insectensoorten die verdwijnen.

Klimaatadaptatie

De energietransitie en klimaatadaptatie betekenen dat er alleen maar meer kabels, pijpleidingen en andere ondergrondse dingen bij gaan komen. Tegelijkertijd is het voor diezelfde klimaatadaptatie handig om gezonde bodems te hebben. Je wilt dat belang dus wel meenemen in de stadsinrichting. Een stad die hier nadrukkelijk het voortouw in neemt, is Amsterdam: de gemeente neemt de bodembiodiversiteit nadrukkelijk mee in al haar plannen, en gaat daarmee stukken verder dan de landelijke eisen.

Om dat aan de rest van de wereld te laten zien, is er nu het boek BiodiverCITY – a matter of vital soil. In de eerste plaats bedoeld voor beleidsmakers, stadsplanners en ontwerpers, en daarnaast voor iedereen met belangstelling voor stadsecologie. Om die eerste groep te overtuigen van het belang van een onderwerp dat niet per se hoog op hun agenda staat, heeft Amsterdam kosten noch moeite gespaard. Biologen van Naturalis, Artis en NIOO-KNAW schreven mee, er staan prachtige foto’s in, foldouts, infographics en paginagrote afbeeldingen van bodemdieren op dunner papier. Het boekje is onderdeel van de programma’s voor de Biënnales van Seoul en Venetië, en dat zie je eraan af.

Rommeliger

De ironie wil dat voor betere steden de benadering juist wat minder strak en ontworpen moet worden, legt stadsecoloog Marco Roos van Naturalis uit in een essay. De stad moet wilder en natuurinclusiever – en dat betekent in menselijke ogen: rommeliger. "Omdat ze blijven groeien, zijn steden een steeds substantiëler landschap op onze planeet. De vitaliteit van het stedelijke ecosysteem zal daardoor steeds belangrijker worden voor de leefbaarheid van onze directe omgeving."

"Gezien de vele functies die planten hebben, en het belang van bodems voor planten, zouden gezondere bodems moeten leiden tot gezondere steden", denken zijn collega’s Vincent Merckx en Sofia Gomes. "Het wordt tijd om te leren hoe we daarvoor zorgen."

Meer informatie

• In architectuurcentrum ARCAM is nu de tentoonstelling Sub Terra over het belang van de bodemecologie voor de stad. Dinsdagavond 19 oktober spreekt stadsecoloog Marco Roos met landschapsarchitecten Thijs de Zeeuw en Charlotte van der Woude over bodemleven en ontwerp
• Over BiodiverCITY. A Matter of Vital Soil! Creating, Implementing and Upscaling Biodivercity-based Measures in Public Space

Tekst: Naturalis Biodiversity Center
Foto's: Getty Images; Na010 Publishers