Jonge vogels helpen in de huishouding

De beperkte beschikbaarheid van territoria speelt een grote rol in het sociale gedrag van de vogels. Van sommige soorten blijven de jongen daarom ‘thuis’. "Als je als jonge vogel goed meehelpt in de huishouding en verdediging, dan heb je later kans om een goed territorium te erven", zegt onderzoeker Sjouke Kingma. "En als je in de toekomst het huis erft, zal je bij wijze van spreken eerder geneigd zijn om ook eens de kozijnen te verven".  

Sociaal gedrag  

De wetenschappers onderzoeken nog steeds bijvoorbeeld de muisvogel en de helmklauwier, vogels die ver gaan in hun sociale gedrag. Zo helpen jonge vogels niet alleen met het verdedigen van het territorium en het beschermen van het nest tegen roofdieren. Ze voeren ook de jongen, zelfs met hun eigen voedsel. Kingma: "Dat sociale gedrag biedt hun ook voordelen: als een vogel later het territorium heeft geërfd, zullen de dieren die hij mede heeft opgevoed ook weer een steentje bijdragen in de huishouding."

Het fascinerende aan het onderzoek in het Mbuluzi Game Reserve in Swaziland is dat het ogenschijnlijk indruist tegen de gangbare evolutietheorie: dieren zijn zelfzuchtig en alleen de sterksten overleven. De toekomstige hulp-theorie is een mogelijke verklaring. Een andere mogelijke verklaring voor het altruïstische gedrag is de kin selectie-theorie: als een dier familieleden helpt, helpt het indirect ook om de genen die hij deelt weer door te geven aan de volgende generatie. 

Slechte omstandigheden 

In Europa is er voor vogels een klein gedeelte van het jaar veel voedsel beschikbaar en zijn de seizoenen voorspelbaar. In Swaziland zijn er niet alleen weinig mogelijke territoria, maar is er ook niet veel voedsel. Bovendien is het klimaat erg onvoorspelbaar, waardoor het voedsel niet in zo’n voorspelbare voorjaarspiek komt. Zo is er nu weer een periode van extreme droogte. "Als de omstandigheden slecht zijn, loont het om sociaal te zijn", aldus Kingma.  

In het Mbuluzi game reserve zoeken Kingma en zijn collega’s uit Nederland en van de University of Swaziland alle vogelnesten op zodat ze precies weten waar die zijn. Vervolgens ringen ze de vogels en hangen camera’s op. Op die manier kunnen ze het leven van bijna iedere individuele vogel nauwkeurig documenteren: wie leeft met wie in een groep, wie helpt wie en blijven de jonge vogels om te helpen. Al deze details zullen moeten helpen om het evolutionaire dilemma van altruïstisch hulpgedrag op te lossen.

Tekst: Wageningen University & Research
Foto's: Sjouke Kingma (leadfoto: helmklauwier voert jongen); Kat Bebbington