Natuur in conflict: lessen uit conflicten over beheerjacht en bomenkap

De recent verschenen studie ‘Natuur in conflict’ is gericht op het verkrijgen van inzicht in het ontstaan en verloop van natuurconflicten. Dit heeft een aantal aanknopingspunten opgeleverd waarmee natuurconflicten kunnen worden geduid en gehanteerd: denk niet in oplossingen maar in dilemma’s, zorg voor korte lijnen en luister naar mensen met lokale kennis.

Conflicten over natuurbeheer

Er zijn de laatste jaren verschillende conflicten ontstaan over de wijze waarop de natuur moet worden beheerd. De Oostvaardersplassen kwamen in het nieuws omdat het afschieten van edelherten en het verplaatsen van konikpaarden discussies en acties opriepen die lieten zien dat mensen heel verschillend tegen de natuur aankijken en uitgaan van sterk verschillende waarden. Ook in andere delen van Nederland worden nut en noodzaak van de beheerjacht betwijfeld, zelfs als dit gebeurt om overbegrazing te verminderen en daarmee andere natuur veilig te stellen. Vergelijkbare discussies en conflicten zijn ontstaan over het kappen van bos om exoten te verwijderen of om meer open gebieden voor heide of stuifzand te realiseren. Veel mensen blijken waarde te hechten aan de vertrouwde bomen die voor hen veel meer betekenis hebben dan die van een exemplaar van een inheemse soort of heel andere soorten natuur. Mensen stappen daarom naar de rechter, dienen petities in, gaan demonstreren, bespelen de sociale media en gaan ook wel eens over tot blokkades, vernielingen of zelfs bedreigingen. Voor uitvoeringsorganisatie en terreinbeheerders roepen conflicten de vraag op hoe zij hiermee in de praktijk kunnen omgaan.

Diverse soorten natuurconflicten

De onderzoekers hebben geïnventariseerd welke natuurconflicten in de afgelopen tien jaar in Nederland hebben plaatsgevonden. Dit leverde een – niet volledig – overzicht van 52 conflicten op. De meeste van deze conflicten gingen over het kappen of snoeien van bomen en het aanleggen of uitbreiden van natuurgebieden. Daarnaast gingen veel conflicten over beheerjacht. Andere conflicten, die minder vaak voorkwamen, gingen over de effecten van de inrichting van gebieden, zoals vernatting, de governance van natuurgebieden, de introductie van nieuwe diersoorten of de toegankelijkheid van het gebied. In de meeste conflicten gaan spontane of georganiseerde lokale groepen het conflict aan, maar in een deel van de conflicten waren ook regionale en/of landelijke organisaties betrokken.

Casestudies beheerjacht en bomenkap

In twee casestudies is aan de hand van interviews en publicaties geïnventariseerd hoe het proces is verlopen, welke strategieën de actoren hanteerden, en wat de netwerken en opvattingen van de actoren waren en hoe deze zich hebben ontwikkeld. Speciale aandacht ging uit naar de rol van de sociale media. In de Amsterdamse Waterleidingduinen ging het conflict over de beheerjacht op damherten. Dit conflict werd uiteindelijk juridisch beslecht. In Salland ging het conflict over het omvormen van bos in een open landschap. Het kappen van bos werd heroverwogen toen landelijk een discussie losbarstte over de relatie met klimaatverandering.

Lessen uit natuurconflicten

De auteurs trekken uit de casestudies de algemene conclusie dat conflicten erbij horen. Soms lukt het daarbij om constructieve stappen te zetten, maar in andere gevallen is niet meer mogelijk dan rustig te blijven en de processen zo transparant, zuiver en inclusief mogelijk te houden. Ze bevelen aan om uit te gaan van de handreikingen die vanuit de twee conflicten zelf zijn aangereikt: denk niet in oplossingen maar in dilemma’s, zorg voor korte lijnen en luister naar mensen met lokale kennis. Conflicten zijn niet alleen maar negatief, ze dragen ook bij aan het zichtbaar maken van wat er speelt en leeft en leveren daarmee op lange termijn een positieve bijdrage aan de maatschappelijke ontwikkeling.

Meer informatie