Samenleven met de wolf: hoe beschermen we de schapen effectief?
ZoogdierverenigingSinds 2015 lopen wolven in toenemende mate in Nederland rond. Hoewel het begon in de noordoostelijke provincies Drenthe en Groningen, heeft de wolf inmiddels de meeste provincies korte of langere tijd bezocht. In sommige gevallen heeft dit tot predatie op schapen geleid. De meeste schade vindt plaats in Drenthe en Overijssel. Op basis van de schadegevallen, en de verspreiding van wolven in Duitsland lijkt hier een 'wolvensnelweg' te liggen.
Het Nederlandse beleid rondom schade door wolven is te lezen in het Interprovinciaal Wolvenplan (1,6 MB). Hierin wordt gesteld dat schade voorkomen moet worden door preventieve maatregelen. Tot de bewezen effectieve preventiemaatregelen behoren elektrische afrasteringen (net, gaas en draad) en de inzet van kuddebewakingshonden.
BIJ12 heeft als uitvoeringsorganisatie van de provincies, deze vertaald naar een handleiding voor dierhouders in een zogenoemde faunaschade-preventie-kit. Deze maatregelen worden erkend door de Europese Commissie als bewezen effectief en vrijgesteld van beperkingen ten aanzien van staatsteun.
Welke maatregelen beschermen schapen?
Al sinds twintig jaar wordt in Zweden na uitvoerige experimenten door het Wildschadecentrum een wolfwerende omheining met vijf stroomdraden en aanpassingen van bestaande rasters door toevoeging van twee of meer schrikdraden toegepast, al naar gelang de situatie ter plaatse. Deze schrikdraadsystemen zijn zeer effectief gebleken. Het gevolg is dat het aantal wolvenaanvallen op schapen enorm is afgenomen en er nu zelfs meer schapen dan ooit in wolvengebieden grazen, ondanks een toegenomen wolvenpopulatie.
Het systeem is gebaseerd op het feit dat wolven in eerste instantie onder een hek door zullen proberen te komen. Daarom is het belangrijk om de eerste draad op maximaal twintig centimeter van de grond te plaatsen. De andere vier draden worden met een tussenruimte van twintig tot dertig centimeter geplaatst, tot de omheining honderdtwintig centimeter hoog is.
Als een wolf onder de draad probeert te komen, krijgt hij meteen een elektrische schok op zijn gevoelige neus. Door dit effectieve leerproces neemt de wolf een volgende keer niet meer het risico om onder of over het hek te proberen te komen en is de kans groot dat hij deze bestraffing met de schapen associeert.
Wolf behaviour at electric fences (Bron: Euro LargeCarnivores)
Ieder hek is zo sterk als zijn zwakste schakel. De spanning op de draad moet minimaal 4,5 kilovolt zijn. De schapenhouder zal regelmatig moeten controleren of er nog voldoende spanning op de draad staat, en of er geen kuilen of andere oneffenheden onder de draad zitten. Eveneens moet aangroei tegen de onderste draad vermeden worden. Lees hier meer informatie over het gebruik van elektrische rasters.
Zoals mensen al jaren dieren binnenhouden door middel van schrikdraad, kan men predatoren zoals wolven, maar ook honden, buiten houden. Niet overal hoeven deze rasters geplaatst te worden, er zijn ook andere maatregelen te treffen. Zoals ’s nachts de schapen op stal zetten, of in nachtkralen die ook voorzien zijn van schrikdraad. Voor verplaatsbare weides kunnen strakgespannen flexinetten met stroom gebruikt worden, met of zonder kuddewaakhonden.
Vrijwilligers helpen schapenhouders
Stichting Wolf-Fencing Nederland plaatst en past omheiningen aan om ze wolfwerend te maken, samen met vrijwilligers. Zo worden de kosten zo laag mogelijk gehouden en dierhouders verder geholpen. Ook is het een zeer effectieve wijze om de afstand tussen verschillende sociale werelden, die van dierhouders en de vrijwilligers, te verkleinen. Geïnteresseerden kunnen zich melden bij St. Wolf-Fencing-Nederland om zich in te zetten voor schaap en wolf.
Honden bewaken schapen
Het gebruik van kuddebewakingshonden (KBH) is de oudste methode om conflicten tussen predator en vee te vermijden en heel goed te combineren met andere conflictpreventiemaatregelen. KBH werken overal ter wereld in een grote variëteit van scenario’s en omgevingen. De inzet van KBH valt of staat met de selectie en inzet van de juiste honden (individuen en typen) en het daarbij in acht nemen van de specifieke werkomgeving.
In de KBH-Rassenwijzer is in een eerste oogopslag te zien waar men op moet letten. KBH-rassen en/of -typen met een hoge score op temperament worden afgeraden voor de Lage Landen. Lees hier meer over de inzet van kuddebewakingshonden.
Canine Efficiency - Visiting shepherds & Carpatins with guests (Bron: Canine Efficiency)
Tekst: Glenn Lelieveld, Zoogdiervereniging; Jeannet Hulshof, stichting Wolf-Fencing Nederland; Ray Dorgolo, Canine Efficiency; Rick van Malssen, Svenska Rovdjursföreningen (Zweedse Roofdiervereniging)
Foto: Staffan Wildstrand, WWF
Films: Euro LargeCarnivores; Canine Efficiency