Daadkracht kabinet tegen stikstof ontbreekt. Aard probleem dringt niet door

Onze natuur verkeert in een erbarmelijk slechte staat. Decennialang zijn allerlei zeldzame maar ook voorheen algemene soorten vogels, planten en insecten achteruitgegaan. Nederland bungelt in internationaal opzicht onderaan als het gaat om het behoud van biodiversiteit. Het twee weken geleden uitgekomen Living Planet rapport van het WNF, Naturalis en SoortenNL laat dat opnieuw zien. Met boeren gaat het al net zo slecht als met de boerenlandvogels. De winst van bedrijven, banken en supermarkten wordt systematisch belangrijker gevonden dan de kwaliteit van natuur en landschap. Onze verplichtingen aangaande natuurbehoud en natuurherstel worden jaar in jaar uit niet nagekomen.

Heel veel meer nodig

Nu keert de wal het schip: de negatieve gevolgen van de intensieve landbouw botsen keihard met de normen voor natuur en milieu die we gezamenlijk in Europa hebben gesteld. De ruimte voor verdere economische ontwikkeling stagneert en omdat er van herstel geen sprake is, zal die ruimte ook niet zomaar terugkomen. Er is heel veel meer nodig dan een paar stikstofbeperkende maatregelen en een beetje geld voor natuurbeheer.

De drukfactoren zijn simpelweg te hoog. Daarbij komt het feit dat we voor grofweg de helft van de soorten en habitats geen gebieden aanwijzen. Die zijn dan voor een gunstige staat van in stand houding afhankelijk van het cultuurlandschap, om te foerageren, te verblijven, of zich voort te planten. Soorten zoals de patrijs en de veldleeuwerik die met meer dan 95% in aantal achteruit zijn gegaan en onze nationale vogel de grutto die met ruim 60% terugliep. Zelfs doodgewone vogels als ringmus en spreeuw kelderen. En het in relatief korte tijd verdwijnen van driekwart van onze insecten lijkt alweer vergeten.

Basiskwaliteit van onze leefomgeving

Voor deze soorten is het van levensbelang dat we de basiskwaliteit van onze leefomgeving op orde brengen. In en rondom onze natuurgebieden, maar juist ook daarbuiten. De stikstofcrisis maar ook de insectensterfte laten zien dat je er dan met investeren in natuurgebieden niet komt. De basiskwaliteit moet voldoende draagkracht hebben voor het behoud en herstel van juist de gewone soorten planten, insecten en vogels. Streekeigen elementen die door de schaalvergroting uit ons landschap zijn verdwenen moeten worden teruggebracht. Landschap, bodem en water moeten worden hersteld en in heel het land moet uitstoot van onder andere stikstof en gebruik van landbouwgif terug worden gebracht. Dat is ook voor de ‘formele’ natuurgebieden cruciaal, omdat veel soorten uit die gebieden ook de wijdere omgeving gebruiken. Door de kaalslag in het landelijk gebied zijn onze natuurgebieden een soort eilanden geworden waartussen een voor plant en dier nauwelijks leefbaar terrein ligt. Uitwisseling tussen ecosystemen – essentieel voor gezonde natuur – wordt daardoor op veel plaatsen bijkans onmogelijk. Uiteindelijk schaadt dat ook ons eigen landgebruik; denk aan uitputting van de bodem, verzilting, verdroging en plagen.

Echte omslag vereist daadkracht en duidelijkheid

Er moet dus een transitie naar een natuurvriendelijke landbouw op gang worden gebracht. De vele voorbeelden laten zien dat het kan, maar voor een echte omslag moet de hele sector in beweging komen. Dat vereist daadkracht en duidelijkheid van de rijksoverheid. Schep een perspectief van een schonere landbouw, die de natuur niet tegenwerkt maar versterkt. We hebben een overheid nodig die stuurt op herstel van de basiskwaliteit voor natuur in onze leefomgeving.

Tekst: Rob van Westrienen, vice-voorzitter SoortenNL en directeur RAVON en FLORON; Fred Wouters, directeur Vogelbescherming Nederland
Foto: Luc Hoogenstein, Saxifraga (leadfoto: ringmus)