Opinie: weg uit de stikstofimpasse

Nederland heeft net aan Europa gerapporteerd dat bijna alle stikstofgevoelige habitattypen en soorten er slecht aan toe zijn, en dat daar nog geen verbetering in zit. Er is al eerder gepleit om deze crisis te benutten als een kans om de weg naar duurzaamheid op te gaan. Met de aanbevelingen van de commissie-Remkes leek deze weg ingeslagen te worden, maar de vaart moet er nog in komen. Dat vereist een meer ecologische manier van denken. Als ecoloog is dat vanzelfsprekend, maar het wordt tijd dat de politiek hier ook de zin van inziet – van links tot rechts. We leven in het nieuwe tijdperk van het Antropoceen, waarin de mens een bepalende factor op aarde is geworden, mede door het mobiliseren van stikstof en uitstoot van broeikasgassen. Een unieke prestatie voor een diersoort, maar wel een waar we zelf het slachtoffer van dreigen te worden door klimaatopwarming en door verlies aan biodiversiteit en ontwrichting van onze leefomgeving. Dit wordt onderstreept door het verlies aan stikstofgevoelige soorten planten, bijen en vlinders over de afgelopen decennia en de jaarlijks duizenden vroegtijdige menselijke sterfgevallen door (stikstofhoudende) fijnstof in Nederland. Het goede nieuws is dat we als mens kunnen leren van onze fouten en ons gedrag kunnen bijsturen. Dat moet ook in de politieke arena mogelijk zijn.

Het wordt nu voorgedaan alsof vermindering van de stikstofbelasting een idee is uit linkse hoek, maar als er dan toch een vijand aangewezen moet worden, dan is dat de traagheid in ons allemaal om ons verantwoordelijk te gedragen. Links doet dat al steeds meer uit ecologisch perspectief, maar we zien dat ook andere partijen gaan schuiven. Het CDA is het rentmeesterschap voor de schepping aan het afstoffen. De VVD voelt zich nog ongemakkelijk, maar ik nodig die uit om eens terug te gaan naar haar liberale wortels, waarin het ondernemerschap niet alleen een zaak is van winst en hard rijden, maar ook van het opbouwen van een florerende maatschappij. Dat zorgt meteen voor het uitdoven van de populistische boosheid. Dat ondernemerschap zullen we de komende tijd hard nodig hebben, want de uitgestelde kosten van het huidige beleid lopen maar op, zodat we er uiteindelijk niet aan ontkomen om flink te gaan investeren in die nieuwe toekomst.

Allemaal de schouders eronder dus! Niet alleen minder hard rijden en minder vliegen, maar ook hervormen van de landbouw. Het huidige landbouwbeleid leidt alleen maar tot minder boeren, alleen de kapitaalkrachtigen blijven over. Het is dus logisch dat de meeste boeren wel voelen voor een overgang naar kringlooplandbouw, zoals Trouw met ‘De Staat van de Boer’ eerder liet zien. Maar dan moet hun wel een perspectief worden geboden. Dat kan door een overgangsperiode in te stellen waarin die kringloop wordt gestimuleerd. Overtuig de EU ervan dat de Europese landbouwsubsidies daarvoor moeten worden ingezet en stel een stikstof-transitiefonds in. Laat daarmee kwaliteit en innovatie het exportproduct van de landbouw worden in plaats van de huidige bulkproductie. Maak tenslotte het nationale Natuurnetwerk nu eindelijk eens af zoals we ooit hadden afgesproken, zodat de natuur minder versnipperd en kwetsbaar wordt. Dan kan het Antropoceen toch nog een mooi tijdperk worden.

Tekst: Michiel Wallis de Vries, senior onderzoeker bij De Vlinderstichting en buitengewoon hoogleraar Ecologie en Bescherming van Insecten aan de WUR
Foto’s: Kars Veling, De Vlinderstichting