Onderzoekers vinden zeven voor Utrecht nieuwe bijensoorten

De zeven soorten die voor het eerst in Utrecht zijn gesignaleerd, zijn de gele tubebij, groene zandbij, gouden kegelbij, vierbandgroefbij, breedbandgroefbij, de driedoornige metselbij en – het kleinste exemplaar - de zompmaskerbij. Deze bijensoorten werden tot nu toe alleen in de zuidelijke landsdelen gezien. Provincie Utrecht heeft het initiatief genomen tot dit onderzoek om de actuele verspreiding van bedreigde bijensoorten in kaart te brengen, de belangrijkste gebieden aan te wijzen en het juiste beheer en inrichting te formuleren. Het definitieve onderzoeksrapport verschijnt in maart 2020.

Zeldzame groene zandbij

Vooral de signalering van de groene zandbij was verrassend voor Kees Goudsmits, veldonderzoeker bij Van Den Bijtel Ecologisch Onderzoek. “De groene zandbij is een zeer zeldzame soort die tot nu toe alleen in Zuid-Limburg wordt gezien, maar nu dus ook op diverse plekken in Utrecht. Hij lijkt zich vooral thuis te voelen rond de forten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Niet zo verwonderlijk: forten beschikken over hellingen en gevarieerde plantensoorten met bloemen. Ze fungeren als een soort ‘eiland’ in een intensief gebruikt gebied waar weinig variatie is en weinig bloeit.”

Wijze van natuurbeheer

Er is een groot verband tussen de wijze van natuurbeheer en de bijenstand. Bijen hebben voedsel en nestgelegenheid nodig, deze moeten op korte afstand van elkaar liggen. Daarom zijn bloeiende planten in combinatie met een onbegroeide bodem, waarin een groot aantal soorten hun nest maakt, van groot belang. Collega-veldonderzoeker Chris Achterberg: “Je ziet veel meer bijen in uiterwaarden waar de natuur wordt ontwikkeld dan in uiterwaarden met landbouwgrond. We hebben veel bijen aangetroffen in gebieden waar bewust natuur wordt ontwikkeld: Landgoed De Boom, Park Vliegbasis Soesterberg en Plantage Willem III.”

Bloemrijke bermen en tuinen

Een deel van de bijensoorten maakt nesten in dood hout, dus ook bosbeheer is van belang voor wilde bijen. Kees: “Daarnaast leveren steden, tuinen en wegen een goede bijdrage door middel van de daar geplaatste bijenhotels en de bloemrijke bermen en tuinen. Bermbeheer waarbij alles rigoureus wordt weggemaaid in het voorjaar en in de zomer, is een ramp voor wilde bijen en overigens ook voor een heleboel andere insecten.”

Veldonderzoeker Kees Goudsmits heeft er een neus voor. Tijdens een laatste rondgang door de Botanische Tuinen in Utrecht, gewapend met een groot net, dwaalt zijn blik steeds af naar de bloeiende weelde langs het pad. Waar hij met zijn scherpe blik dan een exemplaar van een van de 350 bijensoorten ontdekt én – na een controle met zijn loep - benoemt. “Kijk, een kleine maskerbij. Bijen houden van warmte. In september is het al best fris, door de grote variatie aan bloeiende planten – bijna het hele jaar door - zie je hier ook nu nog genoeg bijen.”

Subsidies

De onderzoeksresultaten zijn goed nieuws voor de provincie Utrecht, die het bijenonderzoek liet uitvoeren in het kader van het actief soortenbeleid. Hierin staat het beschermen en behouden van bedreigde planten- en diersoorten voorop ten behoeve van de biodiversiteit. De provincie heeft 13,6 ton subsidie beschikbaar voor projecten die een impuls geven aan leefgebieden van beschermde soorten. In de provincie Utrecht leven ruim 500 planten- en diersoorten die in hun voortbestaan worden bedreigd.

• Subsidieregeling Kwaliteitsimpuls natuur en landschap (SKNL)
• Subsidie Biodiversiteit en leefgebieden bedreigde soorten (USB)

Meer informatie

• Natuurbericht 'Meer bijensoorten op Rode Lijst' (30-4-2018)
• Supplement Biodiversiteit (pdf; 18,9 MB) behorend bij de Natuurvisie provincie Utrecht

Tekst: Marja Eestermans, provincie Utrecht
Foto's: Chris Achterberg, Van den Bijtel Ecologisch Onderzoek