Warme steden sturen slakkenevolutie

De leefomstandigheden in steden sturen de evolutie van plant- en diersoorten in de stad. Eén van de omgevingsfactoren hier is het zogeheten stedelijke warmte-eiland: verhoogde temperaturen in het stadscentrum als gevolg van een combinatie van opwekking, reflectie en het opvangen van warmte. 

Menno Schilthuizen en Niels Kerstes keken samen met hun collega's én een groot aantal citizen scientists naar stadsevolutie onder tuinslakken. "We hebben bijna 8.000 foto’s van tuinslakken ontvangen, ingestuurd door citizen scientists, vaak via onze Snailsnap-app - een initiatief van Naturalis, Waarneming.nl en EIS Kenniscentrum Insecten", licht Niels Kerstes toe. "We hebben de slakken allemaal ingedeeld op de kleur van het huisje en op de hoeveelheid donkere banden die eroverheen lopen. Bij iedere foto hadden we ook locatiegegevens: zo konden we kleur en bandering van de slakken relateren aan de omgevingsfactoren: stedelijk/niet-stedelijk, temperatuur, neerslag en het stedelijke hitte-eiland. In steden is het warmer dan daarbuiten."

De onderzoekers vonden dat slakken op warmere plekken gemiddeld lichter van kleur waren, en dat het aandeel gele slakken groter was op plekken met een hogere temperatuur. In stedelijke gebieden en op plekken waar het effect van het stedelijk warmte-eiland groter was, waren ook meer gele slakken. Gele slakken op warmere locaties hadden bovendien vaker banden aan de onderkant van hun huisje, en minder aan de bovenkant.

"Deze resultaten komen overeen met het voorspelde effect van de stedelijke omgeving op de evolutie van de slakkenhuisjes," aldus Kerstes. "Gele slakken zijn lichter van kleur dan hun roze of bruine soortgenoten en kunnen daardoor beter tegen warmte en droogte. Geel weerkaatst het meeste zonlicht, waardoor de slakken minder snel opwarmen."

Kerstes en Schilthuizen zetten hun citizen science-project rondom stedelijke evolutie voort in het door de gemeente Leiden en Naturalis gefinancierde project Evoscope, met experimenten rond slakken, koolmezen, kauwtjes en paardenbloemen. Door goed in beeld te brengen hoe planten en dieren zich aanpassen aan de uitdagingen in de stad, is vast te stellen hoe snel en efficiënt evolutie kan werken. Daarnaast geeft het inzicht in hoe de stad anders ingericht kan worden om het leven van planten, dieren én mensen in de stad te verbeteren.

Het artikel in Biology Communications is online te raadplegen.

Tekst: Naturalis Biodiversity Center
Foto's: Naturalis Biodiversity Center; SnailSnap