Voorlente plotsklaps in ijskast; appels in de winter en dode wespen

Tot 13 januari lag de gemiddelde temperatuur drie graden hoger dan normaal. Ook december was ruim drie graden warmer dan het gemiddelde van 50 jaar geleden. De aanhoudend zeer hoge temperaturen vanaf april 2018 in combinatie met de intense zomerdroogte resulteerde in een hele serie bijzondere natuurverschijnselen. Eerder maakten we al melding van een witte paardenkastanje die vol in bloei stond begin oktober. Najaarsbloei deed zich veelvuldig voor door de combinatie zomerdroogte met bladverlies met daarna regen en zeer hoge herfsttemperaturen. We kregen van diverse mensen meldingen van opnieuw bloeiende fruitbomen zoals de onderstaande appelboom in Wageningen op 4 september. Heel bijzonder is het dat de bloemen ook nog bestoven zijn en er tientallen nieuwe appels gevormd zijn! Op bijgaande foto van 16 januari is het boompje te zien. Het blad is er al even af maar de vruchten werden ook zonder blad nog steeds groter. Met de ingevallen vorstperiode zal de verdere ontwikkeling wel tot stilstand zijn gekomen.

Bloeiende narcissen in de sneeuw

Door de zeer hoge temperaturen kwamen ook al diverse bloembollen in bloei. Op diverse plaatsen, waaronder in Ede, stonden half januari de eerste narcissen en krokusjes vol in bloei. Deze vroege bloeiers kunnen wel wat vorst verdragen. Zelfs de minimumtemperaturen van rond de -10°C in de nacht van 20 op 21 januari lijken ze op het eerste gezicht goed te hebben doorstaan. Met de sneeuw van 22 januari erbij zagen de narcissen er wat minder ‘opgewekt’ uit. In ieder geval een bijzonder gezicht, narcissen in de sneeuw. Op steeds meer plaatsen in Nederland werden de afgelopen weken de eerste bloeiende sneeuwklokjes gezien en gemeld op Natuurkalender.nl (zie de kaart). We verwachten nu dat de piek van de eerste bloeiwaarnemingen van het sneeuwklokje in Nederland niet op 26 januari maar op 2 februari komt te liggen. Nog steeds 20 dagen vroeger dan normaal.

Wespenkoninginnen en jonge futen

Ook in de dierenwereld zal de combinatie van aanhoudende zeer hoge wintertemperaturen gevolgd door een flink winterse periode een effect hebben. Zelf vond ik op 15 januari voor de achterdeur een dode wespenkoningin. Er zijn meerdere wespenmeldingen in januari. Veel te vroeg wakker geworden door de hoge temperaturen. De kans op overleven voor insecten die zo vroeg in het jaar wakker worden is heel klein. Hoe groot het effect van deze weerssituatie is op de gehele wespenpopulatie is onbekend. Waarschijnlijk is de overgrote meerderheid van de wespenkoninginnen nog in diepe winterrust.

Een andere zeer opvallende waarneming is die van een jonge fuut op de rug van een ouder op 19 januari. Het zal voor dit jong lastig worden om het voorjaar te halen bij deze winterse omstandigheden.

Interesse in dagelijks een meerdaagse natuurverwachting?

Op basis van de honderdduizenden waarnemingen die in het verleden zijn gedaan begrijpen we steeds beter hoe de relatie zit tussen temperatuur en het moment van bloei en bladontplooiing. Zou u het ook interessant vinden om elke dag een natuurverwachting te ontvangen met daarin bijvoorbeeld wanneer de sneeuwklokjes, de gele kornoeljes, de bosanemoontjes of maarts viooltjes bij u in de buurt in bloei gaan komen? Steun dan ons nieuwe initiatief Nature Today Go door een donatie te doen op onze crowdfunding-pagina. We kunnen dan onze fenologische modellen koppelen aan de weerdata en u toegang geven tot dit soort verwachtingen, waar u ook bent in Nederland.

Tekst: Arnold van Vliet, De Natuurkalender, Wageningen University
Foto’s: Arnold van Vliet; Rien Bor