Trosbosbes gevonden en aangepakt in Vechtplassengebied

Trosbosbes (Vaccinium corymbosum) komt oorspronkelijk uit Noord-Amerika en is in de jaren ’30 van de vorige eeuw in Nederland geïntroduceerd in kwekerijen. Voor de bessen worden verschillende cultivars gekweekt die ontstaan zijn uit kruisingen tussen twee Amerikaanse soorten: Vaccinium corymbosum (highbush blueberry) en Vaccinium angustifolium (lowbush blueberry), die beide rond 1770 in Europa ingevoerd zijn. De ruim 1,5 meter hoge struiken produceren de zeer populaire 'Blauwe bessen'. Trosbosbes is de grote broer van de inheemse Blauwe bosbes (Vaccinium myrtillus) en soms wordt ten onrechte gedacht dat het om dezelfde plant gaat. Trosbosbes heeft drie tot acht centimeter lange, spitse bladeren. Aan de bovenkant zijn ze donkergroen, van onderen iets lichter. De plant heeft van mei tot juli witte tot iets roze bloemen die worden bestoven door hommels, bijen en andere insecten of de plant bestuift zichzelf. De 1 tot 2,5 centimeter dikke blauwe bessen zijn niet alleen voor mensen, maar ook voor vogels een lekkernij. Dankzij vogelverspreiding (vogelpoep) en vegetatieve vermeerdering door uitlopers is Trosbosbes in staat zich uit te breiden in Nederland.

Trosbosbes gedijt het beste in hoogveenmoerassen (en nu dus ook in laagveenmoeras!), natte heiden, langs vennen en in bossen met Grove dennen (Pinus sylvestris). In deze biotopen (behalve Grove dennenbossen) blijkt de struik soms zeer concurrentiekrachtig te zijn, waardoor inheemse en vaak kwetsbare soorten het loodje kunnen leggen. Dit is met name een gevaar voor de flora van (hoog)veen-, ven- en natte heidebiotopen, waar de bijzondere flora sowieso al vaak kwetsbaar en bedreigd is. Reden temeer om te voorkomen dat Trosbosbes te veel voet in Nederlandse aarde krijgt en te invasief wordt. Uit Duits onderzoek blijkt overigens dat de effecten van Trosbosbes op de inheemse flora in Grove dennenopstanden minimaal zijn, dit in tegenstelling op de flora van het veenmoeras.

In Nederland wordt Trosbosbes onder andere aangetroffen in de Natura 2000-gebieden Mariapeel en het Fochtelöerveen. Trosbosbes wordt echter nog niet genoemd in Europees en Nederlands exotenbeleid. In Nederland zijn de provincies verantwoordelijk voor de uitvoering van het exotenbeleid. Het is op dit moment nog niet duidelijk in hoeverre de provincies deze soort meenemen in hun beheerplannen.

Molenpolder

Afgelopen jaar werd in de Molenpolder een forse struik Trosbosbes in het veenmosrietland aangetroffen. De Molenpolder is onderdeel van de Oostelijke Vechtplassen (Natura 2000) en ligt ten noorden van Utrecht. Het wordt voor een groot deel beheerd door Staatsbosbeheer, maar kent ook een aantal particuliere eigenaren. De desbetreffende struik stond op het terrein van de particuliere vereniging Zon en Leven (circa 13 hectare, grotendeels veenmosrietland, trilveen en moerasbos).

Bij verdere inventarisaties in de omgeving werd Trosbosbes op verschillende plaatsen gevonden, in bezit van zowel particulieren als Staatsbosbeheer. Deze vindplaatsen staan allemaal op maximaal 200 meter van de oorspronkelijke populatie in een oude moestuin van een particulier terreintje. Decennia geleden zijn daar een aantal struiken geplant voor privégebruik. Vogels zijn verantwoordelijk voor de verdere verspreiding.

De verspreiding van Trosbosbes in de Molenpolder is beperkt. Alle terreineigenaren dragen bij in de bestrijding van Trosbosbes.

Bestrijding

De grote struiken konden redelijk eenvoudig met een graaf, een scherp geslepen hartvormige spade, worden rondgestoken en losgetrokken. Gelukkig staat het grondwater overal hoog en wortelt de Trosbosbes niet in het grondwater. Alles is nu afgemaaid of kort gesnoeid, zodat er dit jaar geen vruchtvorming kan optreden. Komende (voor)jaren wordt de vinger aan de pols gehouden en wordt gelet op het uitlopen van gemaaide struiken en de opslag vanuit de resterende wortels.

De uitgegraven stobben zijn op hun kop gekeerd, en evenals de takken in de volle zon gelegd om uit te drogen. Dood materiaal wordt toegevoegd aan de hooihopen (ringslangbroeihopen) of in de winter verbrand.

Voorkomen is beter dan genezen

Omdat de verspreiding van Trosbosbes in de Oostelijke Vechtplassen nog beperkt was, bleek de bestrijding relatief eenvoudig en kon dit gedaan worden met de hulp van enthousiaste vrijwilligers. Vroege herkenning en op tijd hulp inroepen bij terreineigenaren en vrijwilligers was hier de gouden formule.

FLORON houdt graag een vinger aan de pols. Geef daarom je waarnemingen van Trosbosbes door via de NOVA-app of Waarneming.nl. Met jouw waarneming kan FLORON de verspreidingskaart up-to-date houden en helpen voorkomen dat Trosbosbes de volgende grote plaag wordt.

Tekst: Leonie Tijsma, FLORON en Hans Kampf, Zon en Leven
Foto's: Menno van der Linden (leadfoto: het landschap van Gravingen, waar de Trosbosbes werd gevonden); Piet Bremer; Hans Kampf
Kaart: Verspreidingsatlas.nl