Havikjong stort uit het nest

Spoiler alert: De haviken van Beleef de Lente zullen waarschijnlijk niet veel meer voor de camera te zien zijn*. Het enige jong stortte gisterochtend uit het nest naar beneden en bleef, iets lager, met z’n poot aan een tak hangen. Gelukkig overleefde de jonge havik de val. Het jong zal nog even door de ouders worden bijgevoerd tot het volledig zelfstandig is. Over enkele jaren zal het dan volwassen vrouwtje wellicht zelf broeden. Als alles goed gaat met haar. Want in de natuur is niets zeker.

Paspoort van de beleef-de-lente-havik

De havik is een krachtige roofvogel, perfect aangepast aan het jagen op vogels in bossen. Hoewel ze prooien zo groot als een haas de baas kunnen, eten ze toch vooral vogels: veel mezen, vinken en duiven. Het vrouwtje is forser en bijna dubbel zo zwaar als het mannetje. De haviken waarop de camera van Beleef de Lente van Vogelbescherming stond gericht, ‘kraakten’ een nest dat door een paartje zeearenden was gemaakt. De temperamentvolle haviken waren deze grootste arenden teveel en de zeearenden vluchtten naar een ander nest. De haviken legden vier eieren, waaruit ook vier jongen kropen. Eén werd er vliegvlug. Een flink verlies is normaal bij haviken, al is dat voor mensen vaak heftig om te zien. De havik van Beleef de Lente broedt in de Alde Faenen, een prachtig groot laagveengebied in Friesland dat wordt beheerd door It Fryske Gea.

Anoniem blijven

Komen we er ooit achter of dit havikjong daadwerkelijk volwassen zal worden? Nee, waarschijnlijk niet – het jonge vrouwtje zal na het uitvliegen niet meer individueel te volgen zijn. Ze wordt niet geringd, omdat de kans op verstoring van andere vogels, waaronder de zeearenden die in de omgeving broeden, te groot is. Het wel en wee van deze jonge havik zal dus niet opgetekend kunnen worden. Gelukkig is er door decennia van onderzoek met het ringen van vogels al heel veel bekend over het leven van haviken.

Bewogen jeugd normaal voor haviken

De haviken van Beleef de Lente hadden een bewogen voorjaar. Althans, naar onze menselijke normen. Want voor haviken is het verlies van een deel van de eieren en/of jongen vaker regel dan uitzondering. Alleen onder perfecte omstandigheden, zonder verstoring en met ruim voldoende voedsel, slagen deze vogels erin om de jongen uit alle eieren succesvol te laten uitvliegen. In de weerbarstige werkelijkheid van de Nederlandse natuur lukt dat maar zelden. Daarnaast is het weer ook een bepalende factor. Slecht weer kan voor zoveel onderkoeling zorgen dat jongen verzwakken. En onder die omstandigheden is het vinden van voldoende prooien ook nog eens bijna onmogelijk. Wie denkt dat de oudervogels het jong beschutting bieden tegen kou en regen heeft het mis. Roofvogelkuikens moeten het samen rooien (en zijn meer concurrent van elkaar dan broer of zus).

Het nest camoufleren

Een jonge roofvogel zit behoorlijk open-en-bloot op het nest. Ondanks de hoge plek van een haviksnest kunnen andere roofdieren (zoals boommarters) er tamelijk makkelijk bij komen. Haviken proberen om hun nest daarom minder opvallend te maken door takken met groen blad aan het nest toe te voegen.

Klassieke rolverdeling

Het is vooral het havikvrouwtje dat broedt. De man jaagt – het is een rolverdeling die je bij meer roofvogels (en andere diersoorten) tegenkomt. Dat is niet helemaal vanzelfsprekend, want het vrouwtje is fors groter en kan ook veel grotere prooien aan dan een havikman. De vrouw pakt met gemak een meerkoet terwijl de man zich veel meer op spreeuwen en duiven richt. De webcam-haviken broedden in een leefgebied dat zeer rijk is aan potentiële prooien. Er leven veel (water)vogels en ook spreeuwen uit het omliggende landbouwgebied werden veel gevangen. Het is dan ook onwaarschijnlijk dat een tekort aan voedsel de haviken parten heeft gespeeld.

Opmars van de havik in Nederland

Tot in de jaren zestig moest je haviken zoeken in de uitgestrekte bossen van de Veluwe en Drenthe. Er waren hoogstens zo’n honderd paartjes in Nederland. Tegenwoordig leven haviken in heel Nederland, zelfs in steden. Er zijn verschillende verklaringen voor die toename. Zo is de (illegale) jacht op haviken waarschijnlijk afgenomen. Na de Tweede Wereldoorlog was DDT een veelgebruikt bestrijdingsmiddel in de landbouw. Dat zorgde voor een enorme slachting onder de roofvogels, waardoor ook de havik zwaar werd getroffen. Ook kan het natuurlijke aanpassingsvermogen van de soort een grote rol spelen in de uitbreiding naar steden. Vanaf 2010 is het aantal haviken ongeveer stabiel gebleven.

Beleef de Lente

Via de webcams van Beleef de Lente, een project van Vogelbescherming, kunt u ieder voorjaar kijken in de nesten van broedende vogels. De kauwtjes en slechtvalken zijn al uitgevlogen, maar bij andere vogels, zoals de ooievaars en steenuilen, is nog volop actie in en om het nest. Ga dus vliegensvlug naar www.vogelbescherming.nl/beleefdelente.

*) Breaking news: de neergestorte jonge havik is tóch, op eigen kracht, weer op het nest gekomen. Blijkbaar was het jong in enkele dagen al zó geoefend in vliegen dat ze, toen het erop aan kwam, zich prima wist te redden.

Tekst: Lars Soerink, Vogelbescherming Nederland
Foto's: Jankees Schwiebbe, Birdphoto.nl; Vogelbescherming Nederland