Het seksleven van de heggenmus

Het seksleven van heggenmussen is zo bizar complex en vrijzinnig (naar menselijke maatstaf), dat het uitvoerig is onderzocht. Dit laat een verrassend ander gezicht zien van het doorgaans zo schuchtere, sobere vogeltje. Mr. Hyde komt tevoorschijn en schaamt zich nergens voor.

Triootjes: opdringen werkt

Zo onstaat bij heggenmussen vaak een triootje als een vrijgezel een stelletje net zo lang blijft lastigvallen tot hij ten langen leste wordt geaccepteerd. Die opdringerigheid werkt blijkbaar. Er kunnen ook triootjes ontstaan van een vrouwtje met twee mannetjes als zij in beide territoria komt. De twee mannetjes leren er dan maar mee leven. Wel is één mannetje vaak dominant en paart vaker met het vrouwtje. Een schrale troost.

De jongen worden de dupe

Ook ontstaan complexe relaties van twee heggenmusmannen én twee vrouwen, soms ook nog met hulpjes, die allemaal niets liever doen dan overspel plegen. Onderzoek dat maar eens. Het is niet erg efficient, die warboel aan vogels die de jongen voeren. Ze maken vaak ruzie en krijgen uiteindelijk minder nakomelingen dan een ‘traditioneel’ stel.

Stiekem met de buurman

‘Normale’ stelletjes bestaan namelijk wel bij heggenmussen, maar ook in die gevallen paart het vrouwtje vaak stiekem met een buurman. Dus monogaam is dat nou ook weer niet te noemen. Stiekem met de buurman gebeurt eerlijkheidshalve ook vrij vaak bij andere vogelsoorten.

Met reden losbandig

Waarom dit losbandige gedrag bij heggenmussen? Mannetjes willen gewoon zo vaak als het kan met zoveel mogelijk vrouwtjes paren. Op hoop van zegen bevruchten ze massa’s eieren. Ze weten eigenlijk nooit zeker wiens jongen ze verzorgen. Vrouwtjes daarentegen hopen dat de mannen waarmee ze paren meehelpen bij het voeren, zodat al hún jongen werkelijk grootkomen. Hebben ze meer hulp, dan leggen ze zelfs meer eieren.

Dr. Jekyll

Na het broedseizoen worden die toch al losse banden helemaal verbroken en sluipen ze weer ongemoeid als muisjes door de tuin. Mr. Hyde verandert wederom in dr. Jekyll. Maar dat is nog ver weg en niet belangrijk nu. Het broedseizoen staat voor de deur, territoria zijn nodig en zoveel mogelijk vrouwtjes ook. De heggenmus moet zingen!

Wat levert het ze op?

Het is onmogelijk te voorspellen of een andere strategie (zoals monogamie) de heggenmus minder nakomelingen zou opleveren. Vaak is wat gebeurt in de natuur optimaal voor die soort op dat moment. Het gaat ze in ieder geval best goed, er zijn meer dan 200.000 broedparen in Nederland. Alhoewel, paren?
En hun populatie is vrij stabiel, maar met dipjes na koude winters. Dus, hopen op het beste na die ijselijke kou van de afgelopen dagen. Aangezien hun leefgebied vaak een tuin is, kunt u ze in zo’n vorstperiode een handje helpen met wat zaadmengsel onder een struik.

Tekst: Jeanet van Zoelen, Vogelbescherming Nederland
Foto's: Shutterstock; Jelle de Jong; Arnold van Kreveld