Minimaal 14 zeldzame wilde katten in Nederland

Het afgelopen jaar is door onderzoeker Laura Kuipers, in opdracht van ARK Natuurontwikkeling, onderzoek gedaan naar wilde katten in Zuid-Limburg. Tevens werd gekeken naar aanwezigheid en verspreiding van boommarter en huiskat. Uit het onderzoek blijkt dat er minimaal 14 wilde katten aanwezig zijn. Op minimaal twee plaatsen werden jonge wilde katten geboren.

Hoeveel wilde katten zijn er?

De wilde kat is na vele eeuwen van afwezigheid pas enkele jaren terug in Nederland, vrijwel alle waarnemingen zijn in Zuid-Limburg gedaan. De eerste sporadische waarnemingen in Zuid-Limburg stammen uit 2002 en 2006. Acht jaar later begint het aantal waarnemingen toe te nemen. Onderzoek in 2015 liet zien dat in het Vijlenerbos een populatie leefde van minstens acht wilde katten en er werden hier jongen waargenomen. In 2016 werd bovendien één mannelijke wilde kat aangetroffen in het Onderste Bosch. Iets westelijker bij Noorbeek was daarvoor ook al één wilde kat waargenomen.

Daarom werd in 2017 een cameravalonderzoek gestart in diverse bosgebieden van Staatsbosbeheer, met als leidende vraag: Heeft de populatie wilde katten in het Vijlenerbos standgehouden en breidt de wilde kat inmiddels uit naar andere bossen in Zuidoost-Limburg?

Met behulp van cameravallen werd in de eerste helft van 2017 de aanwezigheid, verspreiding en voortplanting van wilde katten onderzocht in het Vijlenerbos, de bosketen Onderste Bosch - Schweibergerbosch en drie kleinere bossen: het Platte Bosch, het Eyserbos en een klein kloofbosje ten noordwesten van Nijswiller.

De vachtpatronen van wilde katten die op beeld verschenen, werden met elkaar en met de beelden uit eerdere jaren vergeleken om het aantal individuen in 2017 en de veranderingen in populatiesamenstelling te bepalen.

Minimaal twee nestjes kittens

In het Vijlenerbos werden zes verschillende wilde katten aangetroffen en werden in het voorjaar van 2017 met zekerheid twee en mogelijk zelfs drie nestjes kittens geworpen, waarvan één nest uit minstens vijf kittens bestond. De wilde katten komen in een groot deel van het Vijlenerbos voor, maar lijken de zuidwestelijke bosrand en het meest oostelijke deel van het bos te mijden. Langs de zuidwestelijke bosrand waren wel huiskatten aanwezig.

In de bosketen Onderste Bosch - Schweibergerbosch werden vanaf april twee wilde katten waargenomen, één mannetje en één vrouwtje. Daarnaast werd in het Onderste Bosch ook een boommarter vastgelegd op beeld en waren er twee huiskatten aanwezig.

Na de vondst van een doodgereden wilde kat bij het Platte Bosch half februari werd ook daar onderzoek met cameravallen gestart. Dit leverde in het Platte Bosch geen waarnemingen van een wilde kat meer op, evenals in het Eyserbos. In een kloofbosje bij Nijswiller werd eind februari een waarneming gemeld van een wilde kat. Na het ophangen van cameravallen in dit bosje werd hier wel een wilde kat vastgesteld.

Het lijkt erop dat de populatie wilde katten in het Vijlenerbos het goed doet en dat de wilde kat zich nu ook buiten het Vijlenerbos begint te vestigen. Anno 2017 komen in Zuidoost-Limburg, verspreid over minstens drie bossen, minimaal negen (sub)adulte en vijf juveniele wilde katten voor.

De grootte van de populatie in het Vijlenerbos lijkt weinig veranderd sinds 2015, maar de samenstelling wel. Naast de minimaal vijf juveniele dieren die in 2017 geboren zijn, zijn er drie nieuwe volwassen katten waargenomen en zijn er drie wilde katten niet meer waargenomen in het Vijlenerbos. In eerder onderzoek bleek dat er een duidelijke scheiding was van het leefgebied van wilde kat en huiskat en dat huiskatten waarschijnlijk werden verdrongen door de wilde. Deze ruimtelijke scheiding houdt al minimaal drie jaar stand.

Neemt de verspreiding in Limburg toe?

Aangezien er in 2017 twee wilde katten aanwezig waren in het Onderste Bosch is de kans groot dat vestiging in de rest van de bosketen Onderste Bosch - Schweibergerbosch spoedig zal volgen. Cameravalonderzoek in de komende jaren zou dit kunnen aantonen.

Aanvullend onderzoek in andere Zuid-Limburgse bossen kan ook daar eventuele aanwezigheid van wilde katten aantonen. Twee niet-geverifieerde waarnemingen van een wilde kat in het Gerendal lijken erop te wijzen dat de wilde kat al verder noordwaarts verspreid is dan in deze studie aangetoond kon worden.

Samenwerken voor de wilde kat

De wilde kat heeft om te jagen, te slapen en rond te trekken behoefte aan grote en kleine bossen, brede bosranden, ruige graslanden en aan groene, veilige verbindingen van bos naar bos. Natuurorganisaties in Limburg werken samen om dit te realiseren. Zo heeft ARK Natuurontwikkeling in samenwerking met Staatsbosbeheer en Natagora (B) vier extensieve begrazingsgebieden ontwikkeld aan de randen van de Vijlenerbossen en het Schweibergerbos.

Behalve met natuurorganisaties werkt ARK ook samen met wildbeheereenheden, gemeenten en provincie, om de toekomst voor de wilde kat in Zuid-Limburg veilig te stellen.

Het onderzoek naar de wilde kat werd mede mogelijk gemaakt door de Nationale Postcode Loterij.

Meer informatie

• Rapport over het onderzoek (pdf; 4,4 MB)

Tekst: Hettie Meertens, ARK Natuurontwikkeling en Laura Kuipers
Foto’s: Karsten Reiniers, ARK Natuurontwikkeling; Laura Kuipers