Spannende ontwikkelingen in het Winterswijkse veen

De maatregelen zijn gericht op het vasthouden van regenwater in de veenkern en het vergroten van de invloed van grondwater in de randzone. Hiervoor zijn damwanden in het veen geslagen, zijn verschillende sloten gedempt en is de voedselrijke toplaag van voormalige landbouwgronden verwijderd. In het kader van de PAS (Programmatische Aanpak Stikstof) zullen nog meer maatregelen uitgevoerd worden, met name om de randzone verder te vergroten en te vernatten. De provincie Gelderland organiseerde onlangs een veldbezoek met een groep van deskundigen van verschillende organisaties. Deze PAS-veldbezoeken dienen om de veranderingen te bekijken en te bespreken en zo de vinger aan de pols te houden. De deelnemers aan het veldbezoek  zagen hoopvolle ontwikkelingen.

Grond- en regenwater vasthouden

Het veen ligt in een kom in het landschap. Deze kom is onderdeel van een met zand opgevulde stroomgeul die in de ijstijd is uitgesleten in het leemplateau van Winterswijk. In feite drijft een grote bel regenwater, vastgehouden door het hoogveen, op het -relatief kalkrijke- grondwater, dat daardoor aan de rand van de kom naar boven wordt gedrukt. Door de maatregelen wordt nu meer regenwater in het veen vastgehouden. Ook wordt de afstroming van grondwater naar beken en sloten afgeremd. Daardoor komt het grondwater op veel plekken tot aan het maaiveld omhoog.

Trilveen en een kraanvogelpaartje

Na het uitvoeren van de maatregelen was het spannend welk evenwicht er zou ontstaan. Op sommige plekken breidt de invloed van regenwater zich uit, op andere juist die van grondwater. Aan de randen, vooral in het dal van de Schaarsbeek, ontstaan daardoor nieuwe kansen voor blauwgrasland en andere bijzondere natuur die door grondwater gevoed wordt. Daar staat tegenover dat veranderingen in het bestaande reservaat slecht zouden kunnen uitpakken voor de kwetsbare natuurwaarden die er nu zijn. Gelukkig blijkt dat niet zo te zijn. Het hoogveen groeit weer, en de blauwgraslanden en het galigaanmoeras worden beter gevoed met grondwater. Lokaal ontstaat weer trilveen. En voor het eerst sinds honderd jaar heeft een kraanvogelpaartje hier jongen grootgebracht!

Zorgen

Helaas zijn er ook zorgen. Zo is er een grote plek watercrassula aangetroffen; dit is een invasieve exoot die venoevers kan overwoekeren en zo een bedreiging vormt voor de bijzondere flora en fauna van de wateren in de randzone van het veen.

Toekomst

De komende jaren gaat er nog veel gebeuren rond het veen. Gronden ten zuiden en oosten van het veen zullen aangekocht worden en omgevormd naar natuurterrein, en de sloten erin worden gedempt. Ook de bovenloop van de Schaarsbeek zal worden gedempt. Het doel is dat de gehele kom waarin het veen ligt, natuurgebied wordt. Dan kunnen alle overgangen tussen het zure hoogveen en het kalkmoeras zich ontwikkelen: zeggemoeras, elzenbroekbos, blauwgrasland, en nog veel meer. In 2020 moet het zo ver zijn.

Tekst: Willem Drok, Provincie Gelderland
Foto's: Hans Dekker, Saxifraga (leadfoto: hoogveen met lavendelheide en veenbes); Robert Wolf