In maart 2012 lanceerden Wageningen University en het RIVM de website www.tekenradar.nl. Tekenradar is wereldwijd het grootste citizen science-project op het gebied van teken en de ziekte van Lyme. Sinds de start zijn er al meer dan 50 duizend tekenbeten doorgegeven. Naast informatie over de locatie waar tekenbeten worden opgelopen, geven alle meldingen inzicht in wanneer tekenbeten worden opgelopen. Tot halverwege 2016 hadden we ook de beschikking over maandelijkse tekenvangsten door vrijwilligers in het kader van het Natuurkalender-programma maar die reeks hebben we helaas na tien jaar moeten stoppen. Het aantal tekenbeten dat per maand wordt doorgegeven via de site levert echter ook interessante informatie op. Enige voorzichtigheid bij de interpretatie is wel geboden door het effect van bijvoorbeeld media-aandacht op het aantal meldingen.
25 procent lager
Naar aanleiding van een vraag van RTL Nieuws hebben we het verloop van het aantal tekenbeetmeldingen dit jaar onder de loep genomen. Wat direct opvalt is dat het totaal aantal tekenbeetmeldingen in de maanden januari tot en met juli 25 procent lager ligt dan het gemiddelde in de jaren 2013 tot en met 2016. Sterker nog, niet eerder sinds de start van Tekenradar.nl werden er zo weinig tekenbeten doorgegeven in de eerste zeven maanden van het jaar. Het lage aantal meldingen kan niet verklaard worden door een verminderde bekendheid van de site. Het totaal aantal unieke bezoekers lag tot nu toe maar 6 procent lager dan het gemiddelde van de voorgaande jaren. In de maanden mei, juni en juli, de maanden waarin de meeste tekenbeten worden gemeld, lag het aantal bezoekers aan de site zelfs 15 procent hoger dan gemiddeld terwijl in deze periode toch een kwart minder tekenbeten werd gemeld.
Activiteiten in de natuur
Juli springt er vooral uit met 47 procent minder tekenbeetmeldingen ten opzichte van het gemiddelde. Het aantal tekenbeten is afhankelijk van zowel het aantal teken dat actief op zoek is naar bloed als van de activiteit en het gedrag van mensen in het groen. Juli was volgens het KNMI een zeer natte maand. Gedurende de hele maand viel er regen. Dat zal er voor gezorgd hebben dat minder mensen de natuur in zijn gegaan. Het is daarnaast bij een natte vegetatie of natte grond minder aantrekkelijk om op de grond te gaan zitten of liggen. Hierdoor is de kans dat teek en mens elkaar tegenkomen beduidend lager.
Zeer droog voorjaar
Waarschijnlijk waren er dit jaar ook minder teken. Zowel maart als mei waren extreem warm en (zeer) zonnig. Je verwacht dan meer tekenbeten, ook omdat bij die omstandigheden mensen juist sneller naar buiten gaan. Het aantal tekenbeetmeldingen was in deze maanden echter vergelijkbaar met het gemiddelde. Een mogelijke verklaring is de extreme droogte dit voorjaar. Halverwege juni was het neerslagtekort vergelijkbaar met 1976, het droogste jaar sinds de meetreeks begon. Bij droogte lopen teken eerder het risico om uit te drogen.
Kou in januari en april
De koudste januari sinds 2010 is waarschijnlijk de verklaring dat er in januari maar vijf meldingen werden doorgegeven, 80 procent lager dan het gemiddelde in januari (24 tekenbeten). In april was het ook droog en daarbij ook nog eens vrij koud. Het aantal tekenbeetmeldingen lag die maand 21 procent lager dan het gemiddelde.
Kans op tekenbeten neemt komende dagen toe
Het lage aantal tekenbeetmeldingen betekent niet dat het risico op het oplopen van een tekenbeet en de ziekte van Lyme momenteel klein is. Juist de komende dagen krijgen we meer zomerse omstandigheden terwijl de natuur lekker vochtig is. Ideale omstandigheden die de kans op contact tussen mens en teek vergroten. Controleer jezelf (en je kinderen) dus altijd na een bezoek aan het groen op de aanwezigheid van tekenbeten. Het is een kleine moeite.
Kinderen mogen sinds deze zomer ook meedoen aan Tekenradar
We stellen het zeer op prijs als u een tekenbeet of tekenen van de ziekte van Lyme doorgeeft via Tekenradar.nl. Daarmee ondersteunt u het onderzoek. Iedereen die een antibioticabehandeling begint tegen de ziekte van Lyme, kan zich aanmelden voor dit onderzoek via www.tekenradar.nl of via zijn of haar huisarts. Sinds deze zomer mogen ook kinderen en jongeren onder de 18 jaar deelnemen. Tijdens het onderzoek wordt de gezondheid van deelnemers een jaar lang gevolgd door het invullen van vragenlijsten en het afnemen van bloed. Met deze studie willen onderzoekers van het RIVM, Radboudumc, AMC en Gelre ziekenhuizen Apeldoorn achterhalen wat de oorzaak is van langdurige klachten na Lyme bij volwassenen en kinderen.
Tekst: Arnold van Vliet en Wichertje Bron, De Natuurkalender Wageningen University, betrokken bij Tekenradar.nl
Foto's: H. van den Kerkhof (leadfoto) en Fedor Gassner