Zeldzame slangenarend in het Naardermeer gedijt bij gezonde populatie ringslangen

Op 18 juli 2017 fietste vogelaar Christian Brinkman bij fort Uitermeer, ten zuidwesten van het Naardermeer, toen hij van schrik bijna de berm inreed: vloog daar niet een slangenarend? De roofvogel vloog zo dichtbij, dat hij kon zien dat het een onvolwassen dier was. Christian raakte de vogel al snel kwijt, maar een kleine week later zag een andere vogelaar de slangenarend wéér, nu vliegend met een slang. De vogel was dus niet doorgevlogen maar, zo bleek al snel, heeft het uitstekend naar zijn zin in het Naardermeer. Hij wordt vrijwel dagelijks gezien in de aan het Naardermeer grenzende Nieuwe Keverdijkse Polder. Vele tientallen vogelaars hebben al genoten van deze bijzondere, gespecialiseerde roofvogel.

Jaagt op ringslangen

De slangenarend jaagt vooral op ringslangen in dit gebied. De ringslang is algemeen in en rond het Naardermeer en bovendien de enige reptielensoort die er voorkomt. Slangen en hagedissen vormen het belangrijkste voedsel voor de slangenarend. Hij jaagt vooral in vlucht, waarbij hij net als een buizerd lang stil hangt, met af en toe wapperende vleugels. Vogelaars noemen dit “bidden”. Ziet hij een slang, dan laat hij zich er op vallen en knijpt hij de slang met zijn klauwen vlak achter de kop dood.

Slangen worden bij voorkeur in zijn geheel ingeslikt. De slangenarend is ongeveer anderhalf maal zo groot als een buizerd, en heeft een opvallend dikke, bijna uilachtige kop met grote gele ogen. Zijn tenen zijn kort voor een roofvogel van zijn formaat, vandaar de Engelse naam Short-toed Eagle.

Vijf slangenarenden in Nederland!

De slangenarend was lang een uiterst zeldzame verschijning in Nederland, maar wordt de laatste twintig jaar in het zomerhalfjaar steeds vaker gezien. Op de Veluwe en in andere slangenrijke gebieden (zoals het Fochteloër Veen, op de grens van Friesland en Drenthe) patrouilleren zelfs jaarlijks één of meerdere slangenarenden. De afgelopen maand waren er op een bepaald moment zelfs vijf slangenarenden tegelijk in Nederland. Ook op De Treek, bij Amersfoort verbleef enige tijd een slangenarend, tegelijkertijd met die van het Naardermeer.

Jonge vogels

De dichtstbijzijnde broedgebieden liggen in Midden-Frankrijk. Door bescherming nemen slangenarenden langzaam toe in West-Europa. Slangenarenden broeden vooral in open, droge gebieden in Zuid-Europa, zeldzamer in Oost-Europa, ook in gebieden met moerassen en moerasbossen. De slangenarenden die Nederland aandoen zijn vrijwel altijd jonge vogels. Deze broeden nog niet en zwerven vanuit het reguliere verspreidingsgebied naar het noorden, naar onder andere Nederland en België dus.

Geslaagde natuurontwikkeling

De Nieuwe Keverdijkse Polder is in beheer bij Natuurmonumenten. Het is een natuurgebied van grote klasse, ontwikkeld om de uitdroging van het Naardermeer tegen te gaan. Het is een belangrijk moerasgebied voor vogels, zoals purperreigers. Ook heeft het zeldzame kleinst waterhoen er gebroed. Dat er nu een slangenarend huist is niet alleen leuk voor vogelaars, het heeft ook een bijzondere ecologische betekenis. De slangenarend is namelijk een gespecialiseerde roofvogel die alleen gedijt bij een gezonde populatie reptielen.

Kijk voor waarnemingen van de slangenarend in Nederland op waarneming.nl

Tekst: Ruud van Beusekom, Vogelbescherming Nederland
Foto’s: Martin Mollet, Saxifraga; Pieter Hilgeman; Maarten Hotting