Ooit uitgestorven zalmachtige paait in Westeinderplassen
Stichting RAVONDe houting (Coregonus oxyrinchus) behoort tot de familie van de zalmachtigen. Volwassen exemplaren kunnen 60 tot 80 centimeter groot worden. Tot begin 20e eeuw kwam de soort voor in de Nederlandse rivieren en estuaria en verdween daar door een verslechtering van de waterkwaliteit en overbevissing. De soort is beschermd vanuit de Europese Habitatrichtlijn en ook vanuit de nieuwe Wet natuurbescherming, die sinds 1 januari 2017 van kracht is.
Door de verbetering van de waterkwaliteit in de Nederlandse rivieren en een Duits herintroductieprogramma zijn de kansen voor de houting gekeerd. Het is één van de weinige winterpaaiers in Nederland. Hiervoor trekt de soort rond november vanuit de brakke wateren en riviermondingsgebieden stroomopwaarts. Over de ligging van mogelijke paaiplaatsen in Nederland is nog weinig bekend.
Westeinderplassen paaigebied voor houting
De Westeinderplassen staan bij de meeste vissers vooral bekend om hun grote meervalpopulatie. Sinds 2005 vangt de lokale beroepsvisser Theo Rekelhof echter in toenemende mate volwassen en paairijpe houtingen in de Westeinderplassen. Alleen al in 2016 zijn meer dan honderd dieren aangetroffen als bijvangst en direct na de vangst teruggezet. De dieren worden vooral gevangen voor en na de paaitijd in de maanden november en december 2016. Waarschijnlijk zijn er rond deze tijd honderden volwassen dieren in het gebied aanwezig. Nadere bestudering van de dieren door medewerkers van RAVON leert dat er zowel mannelijke als vrouwelijke houtingen aanwezig zijn en dat ze overduidelijk paairijp zijn; zowel hom als eitjes werden bij het hanteren losgelaten door de dieren.
Naast volwassen dieren ving de beroepsvisser in de zomer van 2016 ook een jong dier van 8 centimeter en twee onvolwassen dieren van rond de 20 centimeter. Deze waarnemingen geven een eerste indicatie dat ten minste een deel van de paai in de Westeinderplassen succesvol is en de houting zich hier voortplant.
Amsterdamse houtingen in de Westeinderplassen?
Waar komen de houtingen in de Westeinderplassen vandaan? Het vermoeden is dat in ieder geval een deel van de paairijpe dieren vanuit het Noordzeekanaal naar de Westeinderplassen trekt. Dit wordt ondersteund door de vangst van negen volwassen houtingen door beroepsvisser Piet Ruijter in december 2016 nabij een vispassage in het Westelijke havengebied van Amsterdam. Deze vispassage is in 2012 aangelegd door het hoogheemraadschap in samenwerking met Rijkswaterstaat en vormt een belangrijke verbinding tussen het zoute water van het Noordzeekanaal en het zoete water van de ringvaart van de Haarlemmermeer. De Westeinderplassen staan hiermee in verbinding.
Een andere mogelijkheid is dat de houtingen vanuit de Hollandse IJssel komen. Tijdens visstandbemonsteringen door het hoogheemraadschap in 2010 en 2011 werden houtingen aangetroffen in de Zegerplas en de Westeinderplassen. Bij de visstandmonitoring in 2015 zijn een dertigtal houtingen aangetroffen in het Braassemmermeer en een exemplaar in de Zegerplas. Bij de monitoring najaar 2016 werden voor het eerst ook zes exemplaren aangetroffen in ‘t Joppe. Deze meren staan allemaal met elkaar in verbinding en het gaat om maar liefst 5.000 hectare oppervlaktewater. De aanwezigheid van de soort duidt erop dat de waterkwaliteit hier verbeterd is, en dat de maatregelen door het hoogheemraadschap om vismigratie te bevorderen hun vruchten afwerpen.
Tekst: Arthur de Bruin & Jan Kranenbarg, RAVON en Bart Schaub, Hoogheemraadschap van Rijnland. Met dank aan Theo Rekelhof (Beroepsvisser Westeinderplassen)
Foto's: Jelger Herder; Sanne Ploegaert