Zeldzame gorzen op wintervoedselveldjes

Bijna elke winter worden er wel enkele Grauwe Gorzen waargenomen op de Groningse akkers, meestal op wintervoedselveldjes in het gezelschap van Geelgorzen. Het aanleggen van wintervoedselveldjes is een maatregel die in België door Natuurpunt Velpe-Mene en de akkervogelexperts van de Vlaamse Werkgroep Grauwe Gors is ontwikkeld. Ten tijde van het akkervogelsymposium in Leuven in 2006 zagen we honderden Grauwe Gorzen op het overstaande graan foerageren.

Naar dit Vlaamse voorbeeld investeerde het toenmalige ministerie van LNV in een proefproject in Nederland, waarbij een twintigtal graanpercelen van circa 1 hectare werd ingezet als wintervoedselveldje. Vanwege de positieve resultaten werd deze maatregel in 2009 officieel opgenomen in het Nederlandse akkervogelbeleid. Momenteel ligt er in Oost-Groningen zo'n 85 hectare wintervoedsel, verdeeld over 67 veldjes.

Broedende Grauwe Gorzen in Oost-Groningen

In de zomer van 2011 was er een onverwachte influx van acht broedparen van de Grauwe Gors op de akkers van Oost-Groningen. Vermoedelijk zijn de Grauwe Gorzen die in Noord-Nederland worden gezien afkomstig uit de akkers rond de Duitse rivier de Elbe, zo'n 200 kilometer verderop, waar nog een stabiele, goed reproducerende populatie aanwezig is. Een deel van deze broedparen wist jongen groot te brengen; uit twee nesten konden vijf jongen worden gekleurringd.

Tot ver in de winter 2011/2012 werden op verschillende plekken in het Oldambt groepjes Grauwe Gorzen waargenomen, in alle gevallen met de combinatie voedsel (niet-geoogst graan) en zangposten in de buurt. De overwinterende Grauwe Gorzen vertrokken met onbekende bestemming nadat begin maart de voedselveldjes waren geploegd; in het broedseizoen 2012 is de Grauwe Gors niet teruggezien. In 2015 is er nog een keer één broedpaartje van de Grauwe Gors vastgesteld, het nest was echter niet succesvol.

Aankleding landschap met veldstruweel

Om het landschap jaarrond aantrekkelijker te maken voor de Grauwe Gors, werd in 2011 het plan opgevat om er plukjes veldstruweel aan te planten, laagblijvende struiken die als zangpost en foerageerplaats benut kunnen worden. Een stagiair van Werkgroep Grauwe Kiekendief schreef een beplantingsplan voor veldstruweel in het gebied waar de Grauwe Gors had gebroed. Onder professionele leiding van Landschapsbeheer Groningen werden op dammetjes en langs watergangen, mestbassins en afgelegen wegen plukjes Meidoorn, Vlier, Gelderse Roos, Hondsroos en Krent aangeplant. 

Witkopgors geen ecologische graadmeter

De hervestiging van een vroegere broedvogel als de Grauwe Gors kan opgevat worden als een graadmeter voor voldoende en divers aanbod van eiwitrijk voedsel (insecten) in het broedseizoen. De tijd zal leren of de vogels die nu in het Boerenbuitengebied tussen Muntendam en Zuidbroek zitten, er zullen blijven om te broeden. Zelfs zes Grauwe Gorzen maken nog geen lente, maar waarnemers van Werkgroep Grauwe Kiekendief zullen in het komende broedseizoen extra alert zijn op de Dikschieteliere (Gronings voor Grauwe Gors), om net als in 2011 effectief hun nesten te kunnen beschermen.

En de Witkopgors dan, die is toch veel zeldzamer? Inderdaad, en daarom zegt de aanwezigheid van een Witkopgors ecologisch veel minder dan de aanwezigheid van een Grauwe Gors. De Witkopgors is een dwaalgast die per toeval hier terecht is gekomen en is blijven hangen tussen andere gorzen. Een afgedwaald exemplaar is de facto geen goede maat voor de kwaliteit van het landschap.

Het wintervoedselveldje waar de Grauwe Gorzen en de Witkopgorzen op foerageerden, is ingezaaid door akkerbouwer Peter Harry Mulder. Hij richtte met omwonende boeren en burgers Werkgroep Boerenbuitengebied Muntendam op, die samen met vrijwilligers de handen uit de mouwen steekt voor meer natuur in het akkerlandschap. Peter Harry Mulder is één van de genomineerde boeren voor de Gouden Grutto 2017. Wil je zijn werk voor een natuurlijker boerenbuitengebied steunen, breng dan jouw stem uit via Red de Rijke Weide. Hopelijk zal door dit soort initiatieven het zangriedeltje van de rinkelende sleutelbos vaker gehoord zal worden in de Nederlandse akkers.

Tekst: Ben Koks & Oike Vlaanderen, Werkgroep Grauwe Kiekendief
Foto's: Maria Woortman (leadfoto: Grauwe Gors); Hans Hut; Werkgroep Grauwe Kiekendief; Michael Kopijn