Twee keer zoveel winterbloeiers door warme winter

FLORON en Tuintelling.nl vroegen plantenliefhebbers om tussen Eerste Kerstdag en zondag 3 januari een uur te gaan wandelen of in de tuin te kijken naar bloeiende planten. Waarnemingen werden doorgegeven via plantenjacht.nl, tuintelling.nl of de Twitter- en Facebookpagina’s van FLORON. Velen waren verrast door het grote aantal verschillende bloeiende planten dat zij gedurende een korte wandeling aantroffen.

In totaal zijn 735 wilde of verwilderde planten bloeiend waargenomen. Dit komt neer op een vijfde van de Nederlandse flora. In de Top-3 prijken het Madeliefje (1302 keer geteld), Paardenbloem (1079) en Straatgras (1080). Dat de nummers twee en drie omgewisseld zijn ten opzichte van vorig jaar, mag weinig naam hebben. Ook toen werden ze ongeveer even vaak gezien. Andere planten die op meer dan de helft van de lijsten stonden zijn Klein kruiskruid, Vogelmuur, Herderstasje, Paarse dovenetel, Witte dovenetel, Duizendblad en Kropaar. 229 verschillende soorten werden vaker dan 10 keer waargenomen. Tijdens de Plantenjacht zijn meerdere zeldzame planten gevonden, waaronder Muurbloem, Wilde averuit, Riviertandzaad en Herfstbitterling.

De waarnemingen zijn afgelopen dagen geanalyseerd en opvallend is de ruime verdubbeling van meerdere zaken ten opzichte van vorig jaar; drie keer zoveel deelnemers (1040 tegen 318) en ingezonden lijsten (1858 tegen 647), twee keer zoveel bloeiende plantensoorten (735 tegen 383) en de soortenlijsten waren door het zachte winterweer flink langer (16 tegen 10).

Top-10 van bloeiende planten

Veel voorjaarsbloeiers

Hoewel de top 25 min of meer hetzelfde is als vorig jaar, zijn enkele soorten van plaats veranderd. Zo staat Paarse dovenetel een stuk hoger in de lijst en is Duizendblad dit jaar juist veel minder waargenomen. Paarse dovenetel bloeit het hele jaar door en is waarschijnlijk begonnen aan een vervroegde voorjaarsbloei. Duizendblad bloeit normaal gesproken vanaf de zomer en kan de bloei rekken tot in de winter. Echter, bij heel warm winterweer, zoals dit jaar, is de soort eerder uitgebloeid. Ook een andere zomerbloeier die de bloei kan rekken tot de wintermaanden, Bezemkruiskruid, is flink op de ranglijst gezakt, van nummer 24 naar 58.

Uit de cijfers blijkt dat het aantal typische voorjaarsbloeiers dit jaar behoorlijk hoger is dan vorig jaar. Het gaat dan om plantensoorten als Hazelaar, Gewoon sneeuwklokje en Speenkruid. Deze soorten werden vorig jaar slechts enkele keren gevonden. Het totaal aantal typische voorjaarsbloeiers (met de piek van de bloeitijd van februari tot en met mei), is dit jaar 9,5% van het aantal meldingen tegen 2% vorig jaar. De langste soortenlijsten kwamen uit steden, langs wegbermen, in stadsparken, bosranden, parkeerplaatsen, rommelige plekken en bouwterreinen. Daarentegen werden in polders, heidevelden en uitgestrekte bossen weinig winterbloeiers gevonden. Dit laatste is niet helemaal verwonderlijk, omdat hier ’s zomers ook weinig bloeiende planten voorkomen. Toon Verrijdt uit Overloon vond in zijn woonplaats de meeste bloeiende soorten, 76 stuks. In de top-100 van langste lijsten komen bijna alleen tellingen uit de zuidelijke helft van het land voor.

Tuinen

Dit jaar deed Tuintelling.nl voor het eerst mee en kon men voor het eerst wilde of verwilderde bloeiers tellen in eigen tuin. 10% van de Plantenjacht waarnemingen komt via Tuintelling.nl. De top 10 in tuinen is behoorlijk anders, zo bestaat deze meer uit ontsnapte (en verwilderde) tuinplanten zoals Kruipklokje. Madeliefje staat als vaak massaal voorkomende gazonbewoner ook in tuinen op nummer 1.

Warmste december ooit

2014 was het warmste jaar in zeker drie eeuwen, en ook 2015 bleek een warm jaar te zijn. Met name in november en december leek de herfst naadloos over te gaan in de lente, zo warm en zonnig was het. De gemiddelde temperatuur van de laatste twee maanden van 2015 was hoger dan in 2014. Dit blijkt ook uit de resultaten van de Eindejaars Plantenjacht. 

Door het milde weer konden veel wilde planten hun bloeitijd verlengen, terwijl ze bij een “normale” winter al eerder zouden stoppen. Voorjaarsbloeiers beginnen vroeger met groeien en bloeien bij het uitblijven van serieuze kou. December 2015 was met een gemiddelde temperatuur van 9,5 graden Celcius de warmste decembermaand ooit gemeten. Dit is zo’n 5 graden warmer dan december 2014 en 6 graden warmer dan het langjarig gemiddelde, zo blijkt uit gegevens van het KNMI. Dat we met z’n allen 735 verschillende winterbloeiers hebben gevonden, kan grotendeels verklaard worden door de buitengewoon hoge temperaturen van deze winter.

Meer lezen? Op www.plantenjacht.nl vind je het rapport met alle resultaten.

Tekst: Leonie Tijsma & Laurens Sparrius, FLORON
Foto’s: Jan van der Straaten, Saxifraga (leadfoto: paarse dovenetel); Alain Pieters; Willie Riemsma