Een onbegrepen wintergast: de Ruigpootbuizerd
Grauwe Kiekendief - Kenniscentrum AkkervogelsDe Ruigpootbuizerd (Buteo lagopus) is een soort die bij veel vogelaars onder de radar blijft. Enerzijds omdat veel mensen nog steeds moeite hebben met de determinatie van deze roofvogel en anderzijds vraagt het waarnemen meer inspanning omdat Ruigpootbuizerds graag op de grond zitten op wat minder zichtbare plaatsen.
Op www.waarneming.nl is te zien dat van januari 2010 tot en met december 2015 het aantal waarnemingen van Ruigpootbuizerds in de provincie Groningen het grootst is. Dit is mede te verklaren door het feit dat sinds lange tijd vrijwilligers van Werkgroep Grauwe Kiekendief ook in de wintermaanden stelselmatig op zoek zijn naar vogels. Niet alleen specifiek naar akkervogels en Blauwe Kiekendieven, maar ook naar Ruigpootbuizerds. Naast meldingen van de vrijwilligers, komen de waarnemingen van Ruigpootbuizerds voor het merendeel uit systematische tellingen van enkele gespecialiseerde waarnemers, van de twee keer per winterseizoen door Werkgroep Grauwe Kiekendief georganiseerde integrale roofvogeltelling en ten slotte van losse waarnemingen. In figuur 1 is te zien hoe de verspreiding van Ruigpootbuizerds in provincie Groningen is.
Net als bijvoorbeeld de Blauwe Kiekendief en de Velduil is de Ruigpootbuizerd afhankelijk van prooidieren die zowel in tijd als ruimte in niet te voorspellen aantallen voorkomen. Denk aan de cyclus van de Veldmuis, waarvan populaties lokaal sterk kunnen toenemen maar ook binnen een winterperiode in elkaar kunnen storten.
Hoewel Ruigpootbuizerds meer op hun menulijst hebben staan dan alleen Veldmuizen, is dat in vergelijking met een generalist als de Buizerd een kortere lijst. In Nederland zijn nooit pogingen gedaan om systematisch naar de dieetkeuze van Ruigpootbuizerds te kijken. Over hun prooikeuze weten we dan ook bijna net zo weinig als bijvoorbeeld van het Smelleken. Wel zijn er verschillende anekdotische waarnemingen. Naast de nodige Veldmuizen eten ze bijvoorbeeld Woelrat, Mol, Holenduif, Wulp, maar ook de kadavers van platgereden Hazen en afgeschoten Grauwe Ganzen. Om het voorkomen van Ruigpootbuizerds in Nederland beter te begrijpen, zullen we ons moeten verdiepen in de dieetkeuze van deze vogels. Werkgroep Grauwe Kiekendief gaat hier de komende jaren mee aan de slag.
Dat de habitatselectie, en dus de mogelijkheid voor een individuele Ruigpootbuizerd een gunstige overwinteringplek te vinden, nauw samenhangt met de beschikbaarheid van voedsel lijkt vanzelfsprekend te zijn, maar er zijn redenen om aan te nemen dat dit veel complexer in elkaar steekt. Zo zal het voor menigeen verrassend zijn te lezen dat Ruigpootbuizerds geen solisten zijn, maar sociale dieren die bijvoorbeeld elkaar op slaapplaatsen opzoeken. Het sociaal slapen van Ruigpootbuizerds hebben wij vastgesteld rondom voedselrijke gebieden in het oosten van Groningen, het Lauwersmeergebied en zuidelijk Flevoland. In de roofvogelecologie is het sociaal slapen nog steeds een onbegrepen verschijnsel.
In de komende maanden wil Werkgroep Grauwe Kiekendief de aantallen en verspreiding van Ruigpootbuizerds beter in kaart te brengen. Dit wordt namelijk door de landelijke meetnetten nog niet afgedekt. De buizerds met ruige poten uit het hoge noorden verdienen meer aandacht dan ze nu van de Nederlandse vogeltellers krijgen, temeer omdat de soort als reguliere overwinteraar al aardig wat veren heeft gelaten. Doordacht natuurbeheer waarbij er op landschapsschaal beheermaatregelen worden georganiseerd, is ook voor dit soort gespecialiseerde generalisten van belang.
Mensen die belangstelling hebben voor deze soort kunnen een mail sturen naar info@grauwekiekendief.nl. We zijn zowel geïnteresseerd in oude gegevens, als in mensen die een geregelde bijdrage aan onze wintertellingen en/of dieetstudie willen leveren.
Op 20 december 2015 filmde een van onze vrijwilligers een 'losjes' biddende Ruigpootbuizerd in het Lauwersmeergebied (film: NederBirds)
Meer lezen
- Naar aanleiding van een invasie aan Ruigpootbuizerds in Vlaanderen in de winter van 2010-2011 werd een interessant artikel in Natuur.oriolus gepubliceerd: Opmerkelijke Ruigpootbuizerdinvasie in de winter 2010-2011: oorzaken in een historische en Europese context. W. Vansteelant, W. Faveyts & J. Buckens (pdf; 0,8 MB)
- In het evaluatierapport Analyse effectiviteit van het akkervogelbeheer in provincie Groningen dat door Werkgroep Grauwe Kiekendief is geschreven, is er ook een hoofdstuk aan de Ruigpootbuizerd gewijd (pdf; 1,1 MB)
Tekst: Ben Koks & Madeleine Postma, Werkgroep Grauwe Kiekendief
Foto's: André Eijkenaar (leadfoto: Ruigpootbuizerd); Gerhard Kornelis; Ben Koks
Kaart: Werkgroep Grauwe Kiekendief, bron: www.waarneming.nl
Film: NederBirds