Dalende visstand Waddenzee, maar grote verschillen soorten

Bericht uitgegeven op [publicatiedatum]

De totale hoeveelheid vis in de Waddenzee laat een dalende trend zien sinds de jaren ’80. Er zijn echter grote verschillen tussen soorten. Sommige soorten dalen snel of komen al nauwelijks meer voor. Andere soorten zijn stabiel of laten zelfs een stijging zien, zo blijkt uit onderzoek in opdracht van het Programma naar een Rijke Waddenzee.

Slecht gaat het vooral met ‘mariene juvenielen’. Het gaat dan om jonge vissen van soorten zoals schol, schar en kabeljauw die hun eerste levensfase in de Waddenzee doorbrengen. Toch gaat het niet met alle vissen slecht in de Waddenzee. De meeste estuariene standvissen (vissen die de Waddenzee als vast leefgebied hebben) laten een stabiele trend (bijvoorbeeld grondels, bot en botervissen) zien of zelfs een toenemende trend (zandspieringachtigen).

Visserij herkent uitkomsten
Het Programma naar een Rijke Waddenzee heeft, samen met de onderzoeksinstituten NIOZ en IMARES Wageningen UR, alle wetenschappelijke gegevens over visstanden in de Waddenzee gebundeld in een rapport. Hierin staat niet alleen de nieuwste kennis over visstanden, maar er worden ook aanbevelingen gedaan voor onderzoek en er is aangegeven wat benodigde maatregelen kunnen zijn. Ook zijn er factsheets gemaakt van 19 kenmerkende vissoorten.

Begin dit jaar is er een werksessie gehouden met een groep waddenvissers in Harlingen. De gegevens uit het onderzoek blijken goed overeen te komen met de waarnemingen van de vissers.

Uit het onderzoek van het Programma naar een Rijke Waddenzee blijkt dat er een aantal duidelijke correlaties zijn tussen de visstand en het verdwijnen van goed leefgebied door grootschalige processen zoals klimaatverandering, visserij, zandsuppleties, zandwinning, aanleg van dijken en natuurlijke sterfte.

Wisselwerking Waddenzee met Noordzee en rivieren
"We zien bijvoorbeeld nu minder jonge schol in de Waddenzee", zegt visdeskundige Paddy Walker namens PRW. "Toch wil dat niet gelijk zeggen dat dat slecht is voor de soort. De ondiepe Waddenzee is door de klimaatverandering een van de snelst opwarmende zeeën ter wereld. Voor schol is dit ongunstig voor de groei. De larven vestigen zich nog wel in de Waddenzee, maar ze trekken eerder dan voorheen naar de Noordzee. Nu groeien ze kennelijk elders op want het heeft weinig effect op de volwassen visstand in de Noordzee: daar is dit jaar een recordaantal schol. Toch is de vraag wat de impact van deze veranderingen is op andere vissoorten en wat het betekent voor de biodiversiteit in de Waddenzee."

Maatregelen
De onderzoekers maken in het rapport duidelijk dat er een aantal maatregelen genomen kunnen worden die de ontwikkeling van vispopulaties kunnen verbeteren. Hierbij is het essentieel te realiseren dat de Waddenzee niet op zichzelf staat; wat op de Noordzee en in de rivieren gebeurt, heeft impact op de visstand in de Waddenzee.

Mogelijke maatregelen zijn onder meer:

• Verbeteren van de vismigratiemogelijkheden tussen zoet en zout water
• Verbeteren van de overgangen tussen zoet en zout, bijvoorbeeld met kwelders. Bij zandsuppleties beter rekening houden met de hersteltijd van de bodem
• Verminderen van bijvangst in de Noordzee- en Waddenzeevisserijen
• Zorgen voor genoeg natuurlijke dynamiek in het systeem zodat eventuele schommelingen opgevangen kunnen worden

Swimway
Voor veel soorten is de Waddenzee een tijdelijk onderkomen. De onderzoekers lanceren in het rapport het concept van de swimway analoog aan het flyway concept bij trekvogels. Hierbij staat de kennis van de individuele soorten en de rol die de Waddenzee speelt in hun levenscyclus centraal. ,,Het is voor elke soort belangrijk om kennis te hebben over de betekenis van de Waddenzee ten opzichte van bijvoorbeeld de Noordzee en rivieren”, legt Walker uit. ,,We weten daar nu nog veel te weinig van, doordat er van oudsher alleen interesse was in commercieel belangrijke soorten en daar al het onderzoek op gericht was. Hoe beter de kennis, hoe effectiever de maatregelen kunnen worden om de visstand in de Waddenzee te verbeteren.”

Tekst: Programma naar een Rijke Waddenzee (PRW)
Foto's: Foto Fitis, Sytske Dijksen, Saxifraga