Sterk herstel van libellen in Nederland

Bericht uitgegeven door De Vlinderstichting [land] op [publicatiedatum]

Het gaat goed met de Nederlandse libellenfauna. Recent onderzoek heeft aangetoond dat veel soorten die in de twintigste eeuw sterk achteruit gingen zich de laatste 25 jaar hersteld hebben. Soorten van stromend water en warmteminnende soorten nemen het sterkst toe.

Libellen zijn in Nederland door een diep dal gegaan. Door verslechterde waterkwaliteit en habitatvernietiging namen vorige eeuw veel soorten af, met een dieptepunt in de jaren ’70. Daarna zijn echter gaandeweg milieuverbeteringen doorgevoerd en kwam er steeds meer aandacht voor het herstel van beken, vennen en moerasgebieden. Sindsdien komen er steeds meer aanwijzingen dat het weer de goede kant op gaat met libellen.

De Vlinderstichting, CBS en Wageningen Universiteit hebben nu onderzocht in hoeverre er daadwerkelijk sprake is van herstel. De resultaten van dit onderzoek zijn onlangs gepubliceerd in het tijdschrift Freshwater Science. In het onderzoek zijn per libellensoort twee verschillende trends bepaald: de trend in verspreiding (het aantal kilometerhokken waar die soort voorkomt) en de trend in het aantal individuen (abundantie). Daarvoor zijn waarnemingen en telgegevens gebruikt die door vele libellenwaarnemers zijn verzameld in de periode 1990-2014. Dat gaat om routegegevens uit het Landelijk Meetnet Libellen (NEM), maar ook de gegevens uit Telmee en Waarneming.nl zijn meegenomen.

De trends laten zien dat er inderdaad sprake is van herstel: er nemen meer libellensoorten toe dan af. Op basis van de verspreidingsgegevens is dat beeld het duidelijkst. In de periode 1991-2014 zijn 36 soorten (67%) toegenomen, terwijl maar 10 soorten zijn afgenomen. 8 soorten bleven stabiel. Deze positieve balans geldt voor libellen uit alle habitattypen, maar is het sterkst voor soorten van beken en rivieren. Dit komt waarschijnlijk doordat stromende wateren sneller te herstellen zijn dan bijvoorbeeld vennen of hoogvenen. Ook blijken warmteminnende soorten met een overwegend zuidelijke verspreiding in Europa het beter te doen dan soorten met een noordelijke of noordoostelijke verspreiding. Een effect van klimaatverandering.

De uitkomsten zijn niet enkel positief. De aanhoudende afname van enkele kritische soorten, zoals de speerwaterjufffer, toont aan dat nog niet alle problemen opgelost zijn. Vaak is dit het duidelijkst zichtbaar aan de hand van de routegegevens. Bovendien zien we dat de positieve trend van sommige soorten de laatste jaren aan het afvlakken is. Er is dus winst geboekt, maar voor verdergaand herstel zijn ook verdergaande maatregelen nodig.

Het artikel: Termaat, T., R.H.A. van Grunsven, C.L. Plate en A.J. van Strien (2015).
Strong recovery of dragonflies in recent decades in The Netherlands. Freshwater Science 34(3).

Tekst: Tim Termaat, De Vlinderstichting en Roy van Grunsven, Wageningen Universiteit
Foto's: Kars Veling; Ria Vogels