Grote populatie zeldzame Hemelsblauwe knotsslakken ontdekt

Bericht uitgegeven door Stichting ANEMOON [land] op [publicatiedatum]

Recent zijn op er op het Noordzeestrand van Walcheren vele tientallen Hemelsblauwe knotsslakken, een schitterend mooie zeenaaktslak, ontdekt. Daarvoor waren er tot nu toe slechts een paar exemplaren aangetroffen in de zuidwestelijke Oosterschelde. Een van de redenen waarom hier lokaal zoveel Hemelsblauwe knotsslakken kunnen voorkomen is de aanwezigheid van het specifieke voedsel van deze slak: de elders op onze kust nog niet aangetroffen hydropoliep Sertularella elisii.

De eerste waarneming van de Hemelsblauwe knotsslak (Cuthona caerulea) op de Nederlandse kust is van het voorjaar van 2012. Toen zijn slechts een drietal exemplaren aangetroffen op de kust van Noord-Beveland in de zuidwestelijke Oosterschelde. In 2013 zijn geen waarnemingen van deze soort gemeld. Een paar weken geleden is op dezelfde locatie weer een enkel exemplaar aangetroffen. Maar vorig weekend werden sportduikers zeer aangenaam verrast door de melding van tenminste tientallen exemplaren op de kop van Walcheren bij West-Kapelle, op slechts twee tot drie meter diepte op het Noordzeestrand. Uit nader onderzoek is gebleken dat er momenteel op deze locatie mogelijk vele honderden tot duizenden van deze bijzonder fraaie zeenaaktslak aanwezig zijn.

Tevens zijn er heel veel eikapsels van de knotsslak aangetroffen wat een aanwijzing is voor een succesvolle voortplanting van de soort. En daardoor mogen we het komend jaar verwachten dat hier weer heel veel Hemelsblauwe knotsslakken kunnen worden aangetroffen.

Deze onmiskenbare zeenaaktslak is te herkennen aan de karakteristieke blauwe ringen onder de met goudoranje pigment versierde toppen van de cerata, de papillen op de rug. Het voedt zich hier specifiek met een circa 4 centimeter klein hydropoliepje: Sertularella elisii. Voor deze soort is nog geen Nederlandse naam vastgesteld. Hydropoliepen zijn naaste verwanten van de zeeanemonen, koralen en kwallen. Het zijn allemaal dieren met netelcellen die ze gebruiken om hun prooien te vangen. Voor Sertularella elisii is dat plankton, microscopisch kleine zeediertjes. Sertularella elisii is een enkelvoudig steeltje van ongeveer 3 tot 4 centimeter, die aan de basis met een netwerk van draden met elkaar verbonden is. Over de gehele lengte van het steeltje staan verspringend geplaatste kleine poliepjes. Dat zijn de individuele neteldiertjes, die de vorm hebben van minuscule zeeanemoontjes. Gezamenlijk vormen ze een kolonie. De soort is te herkennen aan de grote bossen van de korte steeltjes op stenen op de zeebodem, die daarmee een dik behaard uiterlijk krijgen. De Hemelsblauwe knotsslak heeft geen last van de netelende netelcellen van de hydropoliep. Sterker nog zij vormen juist het voedsel voor de zeenaaktslak.

Omdat Sertularella elisii slechts bekend is van een paar locaties op onze kust en met name niet aanwezig is op de meeste duiklocaties van de Zeeuwse Delta is het onwaarschijnlijk dat de Hemelsblauwe knotsslak zich verder naar het oosten in de Delta gaat verspreiden en daar door sportduikers kan worden aangetroffen.

De Hemelsblauwe knotsslak is een kleine zeenaaktslak van ongeveer 1 centimeter groot. Hij is bekend van de gehele West-Europese kust, van Noorwegen, Zweden en de Britse eilanden tot Portugal en in de westelijke Middellandse zee. Het voedsel, de hydropoliep, is bekend van een overlappend gebied: van Spitsbergen tot aan de Kaapverdische eilanden en de Middellandse Zee.

Tekst en foto’s: Peter H van Bragt, Stichting ANEMOON
Met dank aan Astrid Vis en Mathilde Marijnissen voor het melden van de waarnemingen van Hemelsblauwe knotsslakken in 2014.