Zeldzame inktzwam met vele exemplaren tegelijk in Zwanenwater

Bericht uitgegeven door de Nederlandse Mycologische Vereniging [land] op [publicatiedatum]

De zeer zeldzame Aardgeurinktzwam is in Nederland slechts bekend van acht vindplaatsen. Op de meeste plekken werd slechts een enkel exemplaar gevonden. Daarbij vertoont de inktzwam zoals zoveel inktzwamsoorten het karakter van een pelgrim, met andere woorden hij verschijnt slechts kort om daarna voorgoed te verdwijnen. Wereldwijd komt de Aardgeurinktzwam slechts voor in een beperkt aantal Europese landen en in Nieuw-Zeeland.

Een belangrijk determinatiekenmerk is de geur naar modder of aarde waarnaar de naam Aardgeurinktzwam (Coprinopsis semitalis) verwijst. Deze kenmerkende geur is meestal slechts zwak aanwezig en alleen voor iemand met een fijne reukzin weggelegd. Een veel nauwkeuriger determinatiekenmerk is de unieke sporenvorm waarmee verwisseling met andere inktzwammen is uitgesloten. De sporen lijken omgeven door een doorzichtige mantel.

In Nederland komen circa 125 soorten inktzwammen voor. Deze worden weer onderverdeeld in groepen of secties. De groep van de Narcotici kenmerkt zich door de aanwezigheid van een muisgrijs tot wit melig vlies of velum. Dit vlies is vooral goed te zien bij exemplaren die pas tevoorschijn zijn gekomen. De sporen vallen op door een slijmlaag of myxosporium. De meeste vertegenwoordigers van deze groep kenmerken zich in het veld door een zware bedwelmende geur. De Aardgeurinktzwam maar ook de Gistgeurinktzwam van het natuurbericht van 7 mei behoren beide tot deze groep.

In 2000 werd de Aardgeurinktzwam gevonden in het Noord-Hollands duinreservaat. Ze stonden aan de rand van een speelweide die onder water was komen te staan door een plaatselijke wolkbreuk. Een gevonden exemplaar werd gedroogd en opgestuurd naar het voormalige Rijksherbarium (nu het Nationaal Herbarium). De locatie van de vondst werd de jaren daarna nog meermalen bezocht maar ze werden er niet meer aangetroffen. Tot ieders verrassing werd de Aardgeurinktzwam in de herfst van 2013 op verschillende plaatsen ontdekt in het Zwanenwater in de Noord-Hollandse duinen. Alle vondsten vonden plaats op zompige plekken in de nabijheid van duingraslanden die onder water stonden. Tot in april van dit jaar werden er nog Aardgeurinktzwammen in het Zwanenwater gevonden.

Dat de zeldzame Aardgeurinktzwam zoveel in het Zwanenwater is gevonden heeft alles te maken met het toegepaste beheer. De afgelopen vijftig jaar is de flora van het Zwanenwater vrijwel onveranderd gebleven. Dit wijt men aan het hoge waterpeil in het winterhalfjaar. Door het waterpeil te reguleren door middel van een regelbaar afwateringssysteem heeft men de effecten van een al te wisselend waterpeil grotendeels zelf in de hand. Dat is belangrijk omdat te veel of te weinig water schade zou toebrengen aan de flora, met name voor de hier veel voorkomende Welriekende nachtorchis. De welriekende nachtorchis groeit hier in de hoogste dichtheid van Nederland en dat wil men graag zo houden.

Bijna iedere herfst/winter staan de oevers en duingraslanden direct gelegen aan de oevers van de duinmeren “gereguleerd” onder water. Zelfs een deel van de wandelpaden waardoor ze zonder laarzen nauwelijks toegankelijk zijn. Hier profiteren paddenstoelen van zoals de Aardgeurinktzwam. Het vernatten van de duinen in Nederland staat bij veel beheerders en natuurbeschermers hoog genoteerd op hun verlanglijstje. Een toekomst met vele Aardgeurinktzwammen?

Tekst en foto's: Martijn Oud, Nederlandse Mycologische Vereniging