De terugkeer van de grijze zeehond: immigranten en toeristen
Bericht uitgegeven op [publicatiedatum]
In de Middeleeuwen stierf de grijze zeehond in Nederland uit. Nu is hij terug en hoe! Vandaag de dag leeft hier het grootste aantal Atlantische grijze zeehonden van het Europese vasteland. In minder dan dertig jaar tijd ging dat van enkele bezoekers tot ruim 3.000 individuen. Dat ging zo snel dat het niet alleen verklaard kan worden door het aantal geboortes. Onderzoekers van het onderzoeksinstituut IMARES op Texel hebben nu berekend dat de zeehondenpopulatie uit Groot-Brittannië een grote rol speelt in dit verhaal.
De Britse populatie grijze zeehonden levert permanente ‘immigranten’ die de groei in de Nederlandse Waddenzee beïnvloeden. In het voorjaar en de zomer komen daar ook nog eens tijdelijke ‘toeristen’ bij. “De ontwikkeling in de populatie in de Waddenzee wordt sterk beïnvloed door zeehonden van de andere kant van de Noordzee. Daarom is samenwerking met andere landen ontzettend belangrijk voor bescherming, beleid en onderzoek,” zegt biologe Sophie Brasseur. Zij publiceerde samen met haar collega’s een artikel over de succesvolle terugkeer van de grijze zeehond in het wetenschappelijke tijdschrift Marine Mammal Science.
Terugkeer
Al duizenden jaren voor het begin van de jaartelling leefden er grijze zeehonden in het huidige waddenzeegebied. In de late Middeleeuwen verdwenen ze hier, waarschijnlijk door een toegenomen jachtdruk. De pups van deze zeehondensoort vormen een makkelijke prooi omdat ze de eerste weken van hun leven aan land blijven. Alleen in afgelegen gebieden rond Groot-Brittannië bleven kleine populaties bestaan. Toen de jacht daar in 1914 werd verboden herstelde de soort zich en verspreidden individuele zeehonden zich over het Noordzeegebied; onder andere naar de Waddenzee. De eerste grijze zeehonden verschenen hier in de jaren ’50. Pas dertig jaar later ontstond de eerste echte kolonie, tussen Vlieland en Terschelling. In 1985 werd daar de eerste pup geboren.
Groei
Vanaf die tijd tellen onderzoekers van IMARES de grijze zeehonden in de Nederlandse Waddenzee; in het voorjaar tijdens de rui, in de zomer wanneer ze druk zijn met voedsel zoeken en in de winter, wanneer de pups worden geboren. In het voorjaar van 2012 werden er meer dan 3.000 grijze zeehonden in de Nederlandse Waddenzee geteld, en er worden de laatste jaren zeker 400 pups geboren. De groei van de populatie ligt daarmee tussen de 15 en 19 procent.
Verklaring
De groei is zo sterk dat deze eigenlijk niet verklaard kan worden door de geboorte van zeehondenpups alleen. Om de verschillende factoren te berekenen die daarnaast van belang zijn, gebruikten de onderzoekers een wiskundig model dat zich richt op populatieontwikkeling van soorten die zich over meerdere gebieden verspreiden. De conclusie? De terugkeer en de sterke groei van de grijze zeehonden in de Nederlandse Waddenzee worden voor een belangrijk deel beïnvloed door zeehonden uit Groot-Brittannië.
Immigranten en toeristen
Een klein gedeelte van de zeehondenpups die in Groot-Brittannië worden geboren, immigreert op jonge leeftijd naar de Waddenzee. Naar schatting kan dit bijna 35% van de jaarlijkse groei van de Waddenzeepopulatie verklaren. Dit komt neer op ongeveer 135 jonge ‘immigranten’ in 2013. Maar het aantal grijze zeehonden in de Nederlandse Waddenzee wordt niet alleen beïnvloed door zeehonden die hier komen om te blijven. Uit de jaarlijkse tellingen blijkt dat er tijdens de rui in het voorjaar en tijdens het zomerseizoen meer volwassen grijze zeehonden in het gebied verblijven, dan je op basis van de aantallen vrouwtjes die hier een pup krijgen zou verwachten. Dit duidt op tijdelijke bezoekers, zogenaamde ‘toeristen’, die het gebied alleen in de zomer of het voorjaar bezoeken maar hun pup elders ter wereld brengen. Uit de modelberekeningen komt naar voren dat we het afgelopen jaar minstens 200 van dit soort toeristen op bezoek hebben gehad.
Leerzaam succesverhaal
“De grijze zeehond is terug en blijft hier ook” zegt onderzoekster Sophie Brasseur. “Een spectaculair effect van een overzeese beheersmaatregel uit het begin van de 20ste eeuw. Dat geeft wel aan dat we soms geduldig moeten zijn wanneer we de effecten van bescherming of verstoring bekijken.” Het geeft ook hoop. Zelfs na honderden jaren kunnen verdwenen soorten soms toch nog terugkomen. Dan moeten de omstandigheden in het gebied wel zijn verbeterd, er in een ander gebied nog veel van de soort voorkomen en moeten deze dieren mobiel genoeg zijn om het lege gebied opnieuw te betrekken. “De resultaten laten zien dat we wel nog steeds erg afhankelijk zijn van de groei van de populatie van de oostelijke Noordzeekust van Groot-Brittannië. En dat we dus moeten samenwerken met andere landen om deze reislustige Noordzee-zeehond ook echt te kunnen begrijpen en beschermen.”
Tekst: IMARES Wageningen UR
Foto's: Hans Verdaat