Steenmarterkalender oktober: onderscheid steen- en boommarter

Bericht uitgegeven door de Zoogdiervereniging [land] op [publicatiedatum]

De steenmarter en de boommarter lijken uiterlijk erg op elkaar en beide soorten worden daardoor regelmatig door elkaar gehaald. De beschrijvingen van beide marters in zoogdiergidsen zijn vaak nogal summier en gaan er nauwelijks op in dat de verschillen tussen beide soorten klein zijn en dat kenmerken elkaar overlappen.

Dat geldt vooral voor de kleur en de vorm van de keelvlek, die volgens de meeste gidsen een duidelijk onderscheidend kenmerk zou moeten zijn. De keelvlek van een steenmarter is meestal lichter gekleurd en over de poten als een ‘vork’ in tweeën gedeeld, terwijl de keelvlek van een boommarter in typische gevallen geliger en meer gevlekt (maar zonder ‘vork’) is. Er is echter zoveel variatie in vorm en kleur van de keelvlek bij beide soorten, dat dit in veel gevallen geen betrouwbaar kenmerk is. Er komen boommarters voor met een (geel-)witte bef en steenmarters met een gelige bef.

Wat zijn dan wel betrouwbare kenmerken? In elk geval is het zo dat je een goed beeld van de marter moet hebben om een onderscheid te kunnen maken. Een marter die voor je de weg over schiet is moeilijk met zekerheid te benoemen. Maar vind je een dode marter (bijvoorbeeld een verkeersslachtoffer), dan kun je meestal wel bepalen om welke marter het gaat. Ook als je een marter op een (wild)camera hebt staan is determinatie in veel gevallen wel mogelijk door een combinatie van kenmerken te bekijken.

Vacht
Een belangrijk kenmerk is de vacht, en dan vooral de ondervacht. De ondervacht van een steenmarter is min of meer wit, die van een boommarter grijsbruin. Bij een dood dier is dit door in de vacht te blazen goed te zien. Daar de vacht van een steenmarter wat ruiger is dan die van een boommarter is ook op een (infrarood)camerabeeld de witte ondervacht vaak door de donkere bovenvacht heen te zien, maar een 100% betrouwbaar kenmerk is het in dit geval niet.

Kop
Daarnaast heeft de kop van beide marters een aantal goede onderscheidende kenmerken. De snuit van een boommarter is slanker dan die van de steenmarter. De boommarter heeft verhoudingsgewijs vrij grote oren. Bij de steenmarter zijn de oren een stuk kleiner en zijn deze meer zijdelings op de kop geplaatst dan bij de boommarter. De neus van de steenmarter is vleeskleurig, terwijl die van een volwassen boommarter bijna zwart is (die van een jonge boommarter kan wel lichter van kleur zijn).

Poten
Ook aan de poten zijn een aantal verschillen zichtbaar. Over het algemeen zijn de voetzolen van een boommarter veel meer behaard dan die van een steenmarter, maar de mate van beharing varieert per seizoen. Dit is dus geen betrouwbaar kenmerk. Wel betrouwbaar is dat de achtervoet van de boommarter langer is dan die van de steenmarter en dat bij een steenmarter de eeltkussentjes van de voorpoten veel groter zijn dan bij een boommarter.

Landschap
Veel mensen denken dat het type gebied waarin het dier gezien wordt als onderscheidend kenmerk kan dienen: een marter in het bos is per definitie een boommarter en in de bebouwde kom is iedere marter automatisch een steenmarter. Helaas is het type gebied waarin een marter wordt gezien niet bruikbaar bij de determinatie doordat de typen leefgebieden elkaar overlappen. Steenmarters hebben wel een voorkeur voor open landschappen en terreinen in de bebouwde kom, maar komen ook in bossen voor en hebben soms zelfs verblijfplaatsen in bomen. Boommarters hebben in principe een voorkeur voor bosachtige gebieden, maar komen ook in open landschappen en (aan de rand van) de bebouwde kom voor en hebben soms verblijfplaatsen in gebouwen.

In grote lijnen komt het er dus op aan om bij het waarnemen van een marter zoveel mogelijk kenmerken waar te nemen en dan te proberen tot een goede determinatie te komen. Bij doodvondsten verdient het aanbeveling om een aantal goede foto’s te maken, zodat de waarneming naderhand door deskundigen kan worden beoordeeld. Bij levende dieren zijn foto’s natuurlijk ook een handig hulpmiddel om een marter te determineren, maar het is bij levende marters meestal niet eenvoudig om foto’s van voldoende kwaliteit te maken.

Lees meer over het onderscheid tussen boom- en steenmarter in het artikel (pdf; 1,19MB) door Erwin van Maanen in Marterpassen XIX, 2013.

De Zoogdiervereniging heeft 2013 uitgeroepen tot het Jaar van de steenmarter. Kijk voor meer informatie op www.jaarvandesteenmarter.nl.

Tekst: Bernadette van Noort, Zoogdiervereniging
Foto: Mark Zekhuis, Saxifraga; Erwin van Maanen, Econatura; Franco Atirador, GNU-FD licentie