Jongens, meisjes, aan de kant: daar komt rupsje Olifant!
Bericht uitgegeven door Natuurpunt Educatie [land] op [publicatiedatum]
De voorbije weken merkten heel wat mensen een bizar beestje op in hun tuin. Volgens sommigen bewoog het als een slang, anderen schrokken van de opvallende ‘angel’. Niets om bang van te zijn: het is de rups van het Groot avondrood, een prachtige nachtvlinder.
Groot avondrood behoort tot de familie van de pijlstaarten, één van de meest spectaculaire nachtvlindergroepen van onze contreien. Doorgaans gaat het om relatief grote soorten, met fraaie kleuren of opvallende vormen. Net zo bij het Groot avondrood. Deze nachtvlinder combineert op een geslaagde manier felroze met groen. De soort is best algemeen maar wordt toch niet zo vaak gezien, tenzij door 'nachtvlinderaars' die ze lokken met felle UV-lampen. Door een uitgesproken nachtelijke leefwijze is het dus een ietwat mysterieus beestje.
De rupsen laten zich overdag wel gemakkelijk vinden. Hun volksnaam: Olifantsrupsen, wegens 8 cm groot en vaak een pink dik. Heuse joekels, dus. In de laatste fasen van het rupsenstadium vallen de oogachtige vlekken erg op. Die zitten dichtbij de kop, waar het lijf van de rups het breedst is. De kop zelf bevindt zich op de smalste plek van het rupsenlichaam. Bij verstoring wordt het deel met de oogvlekken ‘opgeblazen’ en heen en weer bewogen. Net een wiegelende slang. Jonge rupsen zijn doorgaans fel lichtgroen, volgroeide exemplaren kleuren meestal donkergroen of bruinachtig. Net zoals bij de meeste andere pijlstaarten staat er op het einde van het lijf een opvallende stekel, een pijlstaart dus, waaraan deze nachtvlinderfamilie haar naam te danken heeft.
Het Groot avondrood is niet erg kieskeurig. Meestal worden de rupsen gevonden op Gewoon wilgenroosje, maar ook Harig wilgenroosje, diverse basterdwederiken, Grote kattenstaart en teunisbloemen worden vaak aangevreten. In tuinen worden deze veelvraten vaak aangetroffen op fuchsia’s en soms op Wijnstok. Zelfs exoten blijken niet veilig voor de vraatzucht van het avondrood: in de databank van www.waarnemingen.be steken intussen al vier meldingen van Olifantsrupsen die aan Reuzenbalsemien knabbelden!
Een opvallende waardplant is het Waterdrieblad, een inheemse waterplant die vaak in tuinvijvers wordt aangeplant. Niet zelden worden de rupsen van Groot avondrood in deze ‘tuinvijversituatie’ gemeld. Blijft de vraag hoe die rupsen dat aanpakken als hun blaadje is opgeknabbeld. Zwemmen ze dan naar een volgende plant? En wat doen ze als ze verpoppen? Partijen van Waterdrieblad zijn vaak vrij dicht, zodat rupsen vrij gemakkelijk van het ene blad naar het andere blad kunnen overstappen. Staan de planten toch te ver uiteen, dan blijken de beestjes in staat kleine afstanden in het water te overbruggen. Ze ‘zwemmen’ dus. Hoe dat in zijn werk gaat, zie je hier. Sowieso moet de rups voor zijn verpopping de oeverzone bereiken. Het Groot avondrood brengt de winter door in het popstadium. De pop bevindt zich dan in de strooisellaag, op een niet te natte plek.
Wie meer wil weten over het Groot avondrood, kan terecht op Vlindernet.
Tekst: Wim Veraghtert, Natuurpunt Educatie.
Foto’s: Marc Herremans, Jan Soors & Michel Viskens