Hoe redden we blauwe kiekendief en velduil?

Bericht uitgegeven door Vogelbescherming Nederland [land] op [publicatiedatum]

Blauwe kiekendief en velduil dreigen als broedvogels op de Waddeneilanden uit te sterven. Het aantal broedvogels is de laatste jaren flink gekelderd. Recent onderzoek van Sovon en ervaring die de laatste jaren is opgedaan in het veld bieden aanwijzingen om deze trend te keren en de spectaculaire en fraaie roofvogels voor het Waddengebied te behouden. Maatregelen moeten dan wel snel worden uitgevoerd. Met precies dat doel organiseerde Vogelbescherming Nederland afgelopen week een workshop voor beheerders van natuurgebieden.

Op Texel kwamen afgelopen vrijdag ruim dertig beheerders en beleidsmakers van duin- en kustgebieden samen voor een themadag van Vogelbescherming Nederland over de blauwe kiekendief en de velduil. Om kennis te delen, maar vooral ook om in actie te komen. Niemand wil deze prachtige roofvogels kwijtraken, maar daarvoor moet er wel snel wat gebeuren. Daarvoor is kennis nodig, en dat was op deze dag ruim voorradig met recente onderzoeksresultaten over de blauwe kiekendief, voorbeelden van succesvolle beheermaatregelen in het agrarisch gebied, en voorbeelden van problemen waar beheerders in het veld mee te maken hebben.

Meer ruimte voor prooidieren
In 2004 is Sovon met ondersteuning van Vogelbescherming een onderzoek op de Waddeneilanden gestart naar de mogelijke oorzaken van de achteruitgang van de blauwe kiekendief. In een binnenkort in het tijdschrift Limosa te verschijnen artikel wordt geconcludeerd dat de overleving van volwassen en (met name) jonge kiekendieven sinds de jaren negentig is afgenomen. Dit speelt zich vooral buiten de broedtijd af, al kan bij de jonge vogels ook een slechte start bij het uitvliegen tot hogere wintersterfte leiden. Blauwe kieken overwinteren steeds dichterbij, en de ineenstorting van veldmuizen in het sterk geïntensiveerde platteland is waarschijnlijk een belangrijke factor. Uit dieetonderzoek in de broedtijd kwam naar voren dat konijnen, woelmuizen en zangvogels de belangrijkste voedselbronnen zijn. Sovon stelt voor om de voedselomstandigheden zowel buiten als binnen de broedgebieden te verbeteren. Op de Waddeneilanden, maar ook op het vasteland, liggen op dit vlak mogelijkheden door aanpassingen in akkerbeheer en begrazingsbeheer.

Meer muizen door braakland en overstaande gewassen
Maar er zijn ook nog andere kansen. In Zuid-Limburg heeft het gerichte akkerbeheer voor de hamster vanaf 2003 enkele tientallen overwinterende blauwe kiekendieven aangetrokken, die afkomen op de hoge veldmuisdichtheden. Ook elders in het land weten kiekendieven de schaarse percelen waar gewassen in de winter overstaan of percelen die braak liggen goed te vinden. Dus is het een goed idee meer van deze percelen aan te leggen of te creëren, ook op de Waddeneilanden zelf. Dat speelt in op de trend van blauwe kiek om steeds noordelijker te overwinteren, en levert ook extra voedselgebied voor de broedtijd op.

Minder begrazing in de duinen
Een tweede belangrijk advies voor de beheerders: in de duinen pas op de plaats maken met integrale gebiedsbegrazing, met name door runderen. Begraasde terreindelen worden niet alleen gemeden als jaaggebied, maar ook als nestplaats. Muizen, waaronder de eveneens beschermde noordse woelmuis, doen het slecht in sterk begraasd terrein. Een gefaseerde begrazing en/of het terugbrengen de veedichtheid kunnen hierin verandering brengen.

De deelnemers aan deze themadag van Vogelbescherming waren zeer enthousiast over de praktische adviezen en een deel van de beheerders van natuurgebieden heeft al toegezegd op korte termijn met deze beheeradviezen op de Wadden aan de slag te gaan. Goed nieuws voor onze kiekendieven en velduilen.

Tekst: Anne Voorbergen, Vogelbescherming Nederland
Foto's: Jankees Schwiebbe; Piet Munsterman, Saxifraga