Juveniele baardmannetjes zwerven rond

Bericht uitgegeven door Vogelbescherming Nederland [land] op [publicatiedatum]

Rietland is de hele zomer door een eldorado voor vogels, zoveel voedsel is er te vinden. Een bijzondere rietvogel is het baardmannetje. Hiervan zijn de jonge vogels inmiddels uitgevlogen. De jonge vogels zien er heel anders uit dan de volwassen. Bovendien kun je mannetjes en vrouwtjes al van elkaar onderscheiden.

Het baardmannetje is een bijzondere rietvogel. De soort is het enige lid van de familie Panuridae, een familie behorende tot de superfamilie Sylvioidea, waartoe ook zangvogels als mezen, leeuweriken, grasmussen en rietzangers behoren. Nog niet zo lang geleden leek verwantschap met de timalia’s waarschijnlijk; nu blijken baardmannetjes meest verwant te zijn aan leeuweriken.

Twintig jongen in één seizoen
Als broedvogel is de baardman in Nederland vrij schaars. Hij is nauw verbonden aan rietland. ’s Zomers leeft hij van insecten, ’s winters vooral van rietzaden. Het broedseizoen is lang en de soort heeft vaak meerdere broedsels, tot wel vier. Eind april kunnen er al uitgevlogen jongen zijn, maar meestal is dat later in het voorjaar. Eén paartje kan wel twintig jongen in één broedseizoen grootbrengen. Juli is de tijd dat de meeste baardmannetjes al een nest jongen hebben grootgebracht. Deze vinden nu zelfstandig voedsel.

Baardmannetjes en -vrouwtjes
De jonge baardmannetjes zijn nu in juveniel kleed. Dit ziet er heel anders uit dan dat van het volwassen mannetje en lijkt een beetje op dat van het vrouwtje. Het is echter veel geelbruiner, met zwart in vleugels en staart en een grote zwarte vlek op de rug. Bijzonder is dat de geslachten in het juveniele kleed al te onderscheiden zijn: het mannetje heeft een oranje snavel en een zwarte oogvlek. Het vrouwtje heeft een geelbruine snavel en geen oogvlek. In september hebben de meeste jonge baardmannetjes het adulte kleed gekregen.

Zwerfneigingen
Jonge baardmannetjes zwerven nu rond door de rietlanden waar ze geboren zijn, maar hebben al de neiging om nieuwe plekken op te zoeken. Dit gaat met veel onrust gepaard, waarbij de vogels in groepjes hoog uit het riet opvliegen om er vaak bij de minste onraad weer snel in te vallen. In september en oktober is de echte trektijd en kunnen Nederlandse baardmannetjes in Frankrijk en Engeland terechtkomen, waar ze zich zelfs kunnen vestigen als broedvogel. Bescherming van grote, uitgestrekte moerassen met veel rietland, zoals de Oostvaardersplassen, is de beste manier om deze soort te beschermen.

Tekst: Ruud van Beusekom, Vogelbescherming Nederland
Foto's: Luc Hoogenstein & Jan C. van der Straaten; Saxifraga